عوامل زیادی زمینه سرطان معده را فراهم میکنند اما این که دقیقا چگونه این عوامل منجر به سرطانی شدن سلولهای لایه پوشاننده سطح داخلی معده میشوند مشخص نیست و تحقیقات در این زمینه در حال انجام است.

تصور میشود چند تغییر در آستر معده پیش سرطانی محسوب میشود.

 

در گاستریت اتروفیک مزمن، غدد نرمال معده وجود ندارد یا یا کاهش پیدا میکند. همچنین التهاب (سلولهای معده در اثر حمله سلولهای سیستم ایمنی صدمه می بینند) با درجات مختلف وجود دارد. گاستریت اتروفیک اغلب در اثر عفونت هلیکوباکترپیلوری (اچ – پیلوری) ایجاد میشود. همچنین این اتفاق ممکن است در اثر واکنش خود ایمنی رخ بدهد که در آن سیستم ایمنی بدن به سلولهای آستر معده حمله میکند. برخی افرادی که دچار این وضعیت هستند کم خونی پرنیشیوز یا مشکلات معده ای دیگری از جمله سرطان دارند. دقیقا مشخص نیست چگونه گاستریت اتروفیک میتواند به سرطان تبدیل شود.

شکل- تصویر سمت راست گاستریت اتروفی را نشان میدهد (در دایره گوشه بالای تصویر، نمای نزدیکتری از مخاط التهابی معده دیده میشود) و تصویر سمت چپ معده سالم را نشان میدهد (در دایره گوشه بالای تصویر، نمای نزدیکتری از لایه مخاطی سالم معده دیده میشود)

 

یک تغییر پیش سرطانی محتمل دیگر متاپلازی روده ای است. در این متاپلازی ، سلولهای نرمال لایه پوشاننده سطح داخلی معده با سلولهایی که خیلی شبیه سلولهای پوشاننده سطح داخلی روده هستند ، جایگزین میشوند. افرادی که دچار این بیماری هستند معمولا گاستریت اتروفی نیز دارند. چگونگی و علت این تغییرات و تبدیل آن به سرطان معده هنوز خوب مشخص نشده اما ممکن است به عفونت هلیکوباکترپیلوری مرتبط باشد.

شکل- متاپلازی روده در دیواره معده

تحقیقات اخیر سرنخ هایی در مورد چگونگی شکل گیری برخی انواع سرطان معده در اختیار دانشمندان قرار داده اند. مثلا باکتری هلیکوباکترپیلوری و به خصوص برخی زیرمجموعه های آن میتوانند مواد موجود در برخی از غذاا را به مواد شیمیایی تبدیل کنند که منجر به جهش دی ان ای (DNA) سلولهای آستر معده میشود. این اتفاق میتواند توضیح دهد چرا برخی غذاها مانند گوشت فراوری شده، خطر سرطان معده را افزایش میدهند. از طرف دیگر برخی غذاها ممکن است خطر سرطان معده را کاهش دهند مانند میوه ها و سبزیجات حاوی برخی آنتی اکسیدانها که از تبدیل موادی که منجر به جهش دی ان ای سلولها میشوند، ممانعت میکنند.

دانشمندان پیشرفتهای زیادی در درک چگونگی تغییرات دی ان ای که باعث غیر طبیعی شدن سلولهای معده و شکل گیری سرطان میشود، داشته اند. دی ان ای ماده شیمیایی موجود در سلولها است که ژنها را در خود حمل میکند و چگونگی عملکرد سلولهای ما را تحت کنترل دارد. ما به این دلیل به والدین خود شباهت داریم که آنها منشا دی ان ای ما هستند. اما دی ان ای تنها تعیین کننده شکل ظاهری ما نیست. برخی از ژنها رشد و تقسیم سلولهای جدید را کنترل میکنند.

ژنهایی که رشد و تقسیم سلولها را کنترل میکنند، انکوژن نام دارند.

ژنهایی که به تحت کنترل بودن تقسیم سلولی کمک میکنند یا منجر به مرگ سلولها در زمان مناسب میشوند، ژنهای سرکوب کننده تومور نام دارند.

تغییرات دی ان ای که باعث میشود انکوژنها فعال یا ژنهای سرکوب کننده تومور غیر فعال شوند، مسبب سرطان هستند.

جهشهای ارثی (تغییرات غیر طبیعی در برخی ژنها) یکی از عوامل زمینه ساز سرطان معده است که خطر آن را در فرد افزایش میدهد اما تنها درصد کمی از موارد سرطان معده را این موارد ارثی به خود اختصاص میدهند. با این حال برای بررسی جهش ژنی که موجب برخی سندرمهای ارثی سرطان میشود آزمایش ژنتیک میتوان انجام داد.

بیشتر تغییرات ژنی که به سرطان معده منتهی میشوند، پس از تولد رخ میدهند. برخی از این تغییرات ممکن است در اثر عواملی مانند عفونت هلیکوباکتر پیلوری یا مصرف دخانیات رخ بدهند اما برخی دیگر از تغییرات ژنی ممکن است صرفا وقایع تصادفی باشند که گاهی در داخل سلولها اتفاق می افتند بدون این که عامل بیرونی مسبب آنها باشد.

 

چه عواملی باعث سرطان معده میشوند؟ 

به طور کلی احتمال ابتلا به سرطان معده با افزایش سن بیشتر میشود. افرادی که در خانواده آنها سابقه سرطان معده وجود دارد بیشتر از بقیه در خطر سرطان معده قرار دارند. عوامل زمینه ساز سرطان معده عبارتند از:

 

الف- عوامل زمینه ساز عمومی سرطان معده 

سن- سرطان معده در افراد بالای 55 سال شایعتر است

جنسیت- این بیماری در مردان دو برابر زنان دیده میشود

موقعیت جغرافیایی – این نوع سرطان در بعضی از مناطق دنیا مانند ژاپن، کره، بخشهایی از شرق اروپا و امریکای جنوبی شایعتر است. افرادی که در این نواحی زندگی میکنند غذاهای شور، ترشی، دودی و خشک زیادی مصرف میکنند.

ب- ژنتیک 

ژنهای BRCA1 و BRCA2- جهشهای ارثی ژنهای BRCA1 و BRCA2 اغلب با افزایش احتمال سرطان پستان همراه هستند. همچنین افرادی که این جهشهای ژنتیکی را به ارث برده اند بیشتر از دیگران در خطر سرطان معده قرار دارند.

E-cadherin/CDH1-افرادی که این جهش ژنتیکی را به ارث برده اند (اگر چه نادر است) 70 تا 80 درصد احتمال دارد در طول زندگی خود دچار سرطان معده شوند. همچنین زنانی که چنین نقص ژنتیکی دارند در خطر بیشتر سرطان پستان قرار دارند.

سندرم لینچ – این وضعیت همچنین  hereditary non-polyposis colorectal cancer (HNPCC) به معنی سرطان روده غیر پولیپی ارثی نامیده میشود که یک وضعیت ژنتیکی است که سابقه خانوادگی در آن دیده میشود. در بیشتر مواقع این وضعیت با افزایش خطر سرطان روده بزرگ همراه است. سندرم لینچ فرد را مستعد سرطان معده میکند. 

پولیپوز ادنوماتوز فامیلی (FAP)- این سندرم باعث ایجاد پولیپهایی در روده بزرگ (کلون)، معده و روده کوچک میشود. اغلب این وضعیت در اثر جهشهایی در ژن APC رخ میدهد و خطر سرطان کلورکتال را تا حد زیادی بالا میبرد و ممکن است نقش کوچکی هم در افزایش خطر سرطان معده ایفا کند. 

پ- سبک زندگی 

سیگار کشیدن – برخی شواهد نشان میدهند سیگار کشیدن با انواع سرطان از جمله سرطان معده ارتباط دارد. افراد سیگاری در خطر بیشتر ابتلا به سرطان قرار دارند.

برنامه غذایی – دانشمندان معتقدند خوردن غذاهای فراوری شده در ابتلا به سرطان معده میتواند نقش داشته باشد. از طرف دیگر غذاهای تازه به خصوص میوه ها و سبزیجات تازه (اعم از سبزیجات برگی مانند سبزی خوردن و سبزیجات دیگر مانند گوجه فرنگی، هویج، چغندر و ..) و میوه ها و سبزیجاتی که به روش صحیح یخ زده اند میتوانند در مقابل سرطان معده خاصیت محافظت کننده داشته باشند. 

چاقی – چاقی با افزایش خطر سرطان معده همراه است.

ت- بیماریهای زمینه ساز 

عفونت هلیکوباکترپیلوری  پزشکان دریافته اند که عفونت طولانی مدت هلیکوباکترپیلوری میتواند به التهاب و تغییرات پیش سرطانی آستر معده منجر شود. در حقیقت شیوع عفونت هلیکوباکترپیلوری در بیماران سرطان معده بیشتر از دیگران است. 

کم خونی پرنیشیوز – برخی افرادی که کم خونی پرنیشیوز دارند ممکن است پولیپ معده نیز داشته باشند که خطر سرطان معده را بالا میبرد. 

عفونت ویروس اپشتین – بار – بر اساس گزارش جامعه سرطان امریکا، ویروس اپشتین بار در سلولهای سرطانی 5 تا 10 درصد از بیماران سرطان معده دیده شده است.