ماموگرافی عکس پرتوی ایکس است که از سینه گرفته میشود تا علائم اولیه سرطان سینه (سرطان پستان) تشخیص داده شود.

دو تکنیک برای ماموگرافی وجود دارد. ماموگرافی معمولی که در آن از فیلم استفاده میشود و عکس بر روی فیلم عکاسی چاپ میشود و ماموگرافی دیجیتال که در آن تصاویر به صورت دیجیتالی ارائه میشوند. هر دو روش نامبرده از یک سیستم برای عکس گرفتن استفاده میکنند. فردی که ماموگرافی انجام میدهد سینه اش بین دو صفحه شفاف قرار میگیرد که سینه را تحت فشار قرار میدهند و آن را در جای خود ثابت نگه میدارند. به این ترتیب سینه پهن شده و عکس بهتری ا زآن گرفته میشود و از تار شدن تصویر جلوگیری میشود.

 

دستگاهی که عکس پرتوی ایکس ماموگرافی را میگیرد، از دو زاویه عکسبرداری میکند. سپس ماموگرافی بررسی میشود تا هر چیز غیر معمولی که میتواند نشانگر سرطان باشد، تشخیص داده شود. حدود بیست دقیقه ماموگرافی طول میکشد. برخی افراد ممکن است در حین ماموگرافی احساس ناراحتی یا درد خفیف داشته باشند.

ماموگرافی سینه در حالت طبیعی چه شکلی است؟ 

عکس سینه پرتوی ایکس، ماموگرام نامیده میشود. پس زمینه عکس سیاه است و سینه با رنگهای سفید و خاکستری دیده میشود.

بافتهایی که متراکم هستند از جمله بافت همبند و غدد، سفید دیده میشوند.

برخی افراد بافت سینه متراکم تری دارند. این باعث میشود شناسایی ناهنجاریها در ماموگرافی سخت تر شود چرا که تومور از بافت متراکمی تشکیل شده و همانند بافتهای متراکم سینه، سفید رنگ دیده میشود.

سینه با افزایش سن کم تراکم تر میشود. اگر بافتها کم تراکم تر باشند (مانند چربی) در ماموگرام خاکستری دیده میشوند.  

در عکس ماموگرافی استاندارد معمولا بیشتر بخشها خاکستری است و برخی نواحی سفید هم وجود دارد که بافتهای سالم متراکم را نشان میدهد. اگر بخشهای سفید رنگ در عکس بیشتر باشد همیشه به این معنی نیست که مشکلی در سلامتی وجود دارد.

سینه هر فردی متفاوت است و هیچ دو عکس ماموگرافی یکسان نیستند. ماموگرامهای سینه سالم هم اشکال متفاوتی دارند.

رادیولوژیست متخصصی است که عکس پرتوی ایکس یا ام آر آی را بررسی میکند و آن را تفسیر مینماید.

ماموگرافی سینه در سرطان سینه چه شکلی است؟ 

هر ناحیه ای که شبیه بافت نرمال نباشد جای نگرانی و بررسی دارد. رادیولوژیست به دنبال نواحی سفید رنگ یا بافتهای پر تراکم میگردد و اندازه، شکل و حاشیه آنها را بیان میکند. توده های سینه به شکل نواحی سفید رنگ متمرکز در ماموگرافی دیده میشوند. تومور سینه میتواند خوش خیم و یا بدخیم باشد.

اگر تومور خوش خیم باشد، خطری برای سلامتی ندارد و احتمال رشد یا تغییر شکل آن کم است. بیشتر تومورهای داخل سینه غیر سرطانی هستند.

لکه های سفید رنگ کوچک که در ماموگرام دیده میشود معمولا بی خطر است. رادیولوژیست شکل و الگوی آنها را بررسی میکند چرا که این ویژگیها در تعیین احتمال سرطانی بودن آن نقش دارد.

 

تشخیص توده ها و ناهنجاریهای غیر سرطانی سینه 

رادیولوژیست علاوه بر این که به دبنلا بافتهای متراکم و تومورهای احتمالی میگردد، هر توده غیر معمولی را نیز گزارش میکند. انواع توده ها و ناهنجاریهای غیر سرطانی سینه عبارتند از:

کیست- کیست به کیسه های کوچک پر شده با مایع گفته میشود. بیشتر کیستهای سینه ساده هستند، دیواره نازکی دارند و سرطانی نیستند. اگر دکتر نتواند کیست را به عنوان یک کیست ساده دسته بندی کند، ممکن است آزمایشهای بیشتری برای اطمینان از سرطانی نبودن آن توصیه نماید.

کلسیفیکیشن یا توده های کلسیمی: کلسیفیکیشن رسوبات کلسیم است. رسوبات بزرگتر کلسیم را ماکروکلسیفیکیشن میگویند که معمولا در نتیجه افزایش سن ایجاد میشوند. رسوبات کوچکتر کلسیمی ، میکروکلسیفیکیشن نام دارند. بسته به شکل میکروکلسیفیکیشن ممکن است دکتر آزمایشهای بیشتری برای علائم سرطان تجویز نماید.

فیبروآدنوم – فیبروآدنوم ها تومورهای خوش خیم سینه هستند که مدور بوده و ممکن است شبیه سنگ مرمر احساس شود. در دهه بیست و سی زندگی بیشتر احتمال دارد که دچار فیبروآدنوم شوید اما این تومورها در هر سنی ممکن است ایجاد شوند.

بافت اسکار یا جوشگاه – این بافتها اغلب در ماموگرافی به رنگ سفید دیده میشوند. بهتر است قبل از ماموگرافی پزشک را از هر گونه جای زخم یا جوشگاه در سینه، مطلع سازید.

توده های داخل سینه ممکن است تومور، کیست یا فیبروآدنوم خوانده شوند خواه سرطانی باشند یا نباشند.

ماموگرافی اطلاعاتی راجع به تراکم سینه نیز در اختیار قرار میدهد. افرادی که سینه های متراکم دارند کمی بیشتر در خطر سرطان سینه قرار دارند. سینه های متراکم باعث میشود شناسایی ناهنجاریها در ماموگرافی سخت تر شود.

اگر فرد جراحی برای درمان سرطان سینه انجام داده است یا ایمپلنت سینه گذاشته است، باز هم میتواند ماموگرافی انجام دهد. با این حال ممکن است لازم باشد عکسهای بیشتری از هر سینه گرفته شود و ممکن است بررسی عکسها بیشتر طول بکشد.

رادیولوژیست اغلب ماموگرافی را با عکسهای قبلی مقایسه میکند. این کار کمک میکند هر تغییری را شناسایی کرده و بهتر تشخیص بدهد یک ناحیه غیر معمول است و ممکن است سرطانی باشد یا نه.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟ 

باید همه زنان مرتبا سینه های خود را بررسی کنند و در صورتی که هر گونه نگرانی وجود دارد، به پزشک مراجعه نمایند. با آگاهی داشتن از این که سینه در حالت طبیعی و سالم چه شکلی است و چگونه احساس میشود، بهتر میتوان متوجه تغییرات غیر طبیعی شد.

توصیه های منتشر شده جامعه سرطان امریکا در مورد تعداد ماموگرافی های زنان در هر سن به صورت زیر است:

زنان 40 تا 44 ساله میتوانند ماموگرافی های سالیانه را شروع کنند

زنان 45 تا 54 ساله هر سال باید ماموگرافی انجام دهند

زنان 55 سال به بالا میتوانند هر دو سال یک بار ماموگرافی بدهند

اگر در خانواده فردی سابقه سرطان سینه وجود دارد ممکن است پیش از 40 سالگی ماموگرافی تجویز شود.

ماموگرافی میتواند سرطان سینه را در مراحل اولیه تشخیص دهد که در این صورت به آن ماموگرافی غربالگری گفته میشود. اگر فردی پیش از این یک یا چند علائم سرطان سینه را نشان داده است ماموگرافی برای تایید تشخیص انجام میشود که به آن ماموگرافی تشخیصی گفته میشود.

 

تفسیر نتیجه ماموگرافی 

سیستم استاندارد گزارش نتایج ماموگرافی، Breast Imaging-Reporting and Data System یا BI-RADS نامیده میشود. 

در این سیستم، از اعداد 0 تا 6 استفاده میشود. این کار باعث میشود همه پزشکان از یک سیستم و تعاریف واحد برای تفسیر استفاده کنند.

0 -  نتایج نامشخص است و نیاز به آزمایشهای بیشتر یا مقایسه با ماموگرافیهای سابق وجود دارد.

1 –ناهنجاری دیده نمیشود

2 –هیچ علائمی از سرطان دیده نمیشود اما برخی ناهنجاریهایی وجود دارد مانند کلسیفیکیشنهای خوش خیم

3 –ناهنجاریهایی دیده میشود که احتمال خوش خیمی آنها زیاد است اما نیاز به پیگیری دارد

4 –ناهنجاریهایی دیده میشود که ممکن است سرطانی باشد و احتمالا نیاز به بیوپسی (نمونه برداری) وجود دارد

5 –ناهنجاریها به احتمال زیاد سرطانی هستند و باید نمونه برداری شوند

6- سرطان دیده میشود ، برای پیشرفت آن باید ماموگرافیهای بعدی انجام شوند

متخصص نتایج را به بیمار خیلی واضح توضیح میدهد. همچنین ممکن است آزمایشهای بیشتر برای بررسی توده مشکوک را توصیه نماید.

دکتر بهزاد رحمانی