تمامی موارد داکتال کارسینوم این سایتو ( Ductal carcinoma in situ به اختصار DCIS) که در واقع اولین مرحله تغییر سلول عادی به سرطان پستان است، مرحله صفر سرطان پستان محسوب میشوند. مرحله اصطلاحی است که تعیین کننده گسترش سرطان از محل اولیه تشکیل تومور است. اگر چه داکتال کارسینوم این سایتو (که به آن کارسینوم درجای مجرای شیر نیز میگویند) همیشه مرحله صفر در نظر گرفته میشود اما در داخل سینه در هر اندازه و تعدادی میتواند باشد. آگاهی داشتن از نوع و درجه (گرید) کارسینوم درجای مجرای شیر به پزشک در تعیین بهترین برنامه درمانی کمک مینماید.

 

شکل- تصویر سمت راست نمای جلو و تصویر سمت چپ نمای نیمرخ پستان را نشان میدهد. به ترتیب از بالا به پایین موارد زیر با فلش مشخص شده اند: چربی، غدد شیر، مجاری شیر، نوک سینه، هاله اطراف نوک سینه

 

هنگامی که پاتولوژیست به بافتهای برداشت شده از تومور در حین بیوپسی (نمونه برداری) نگاه میکند مشخص میکند آیا سلولهای غیر طبیعی در آن وجود دارد یا خیر. اگر سلولهای غیر طبیعی وجود داشته باشند، پاتولوژیست بررسی میکند این سلولها در مقایسه با سلولهای طبیعی پستان چقدر متفاوت هستند.

در سمت راست این تصویر برش عرضی یک مجرای شیر سینه نشان داده شده است که به ترتیب از بالا به پایین نشان دهنده این موارد است: سلولهای طبیعی، هایپرپلازی مجرای شیر، هایپرپلازی آتیپیکال مجرای شیر، کارسینوم درجای مجرای شیر، کارسینوم درجای مجرای شیر همراه با تهاجم، سرطان مهاجم مجرای شیر.

  • هایپرپلازی مجرای شیر به معنی رشد بیش از حد سلولهاست یعنی تعداد سلولها بیش از حد شده است.
  • هایپرپلازی آتیپیکال مجرای شیر به این معنی است که تعداد سلولها خیلی زیاد شده است (هایپرپلازی) و سلولها به سمت ظاهر غیر طبیعی (آتیپیکال) پیش میروند.
  • کارسینوم درجای مجرای شیر به این معنی است که تعداد خیلی زیادی سلول وجود دارد و این سلولها ویژگی سرطانی دارند اما هنوز به داخل مجرای شیر محدود هستند (درجا). این مرحله سرطان مرحله صفر است.
  • کارسینوم درجای مجرای شیر همراه با تهاجم به این معنی است که تعداد کمی از سلولهای سرطانی شروع به عبور از دیواره مجرای شیر کرده اند. این مرحله، مرحله یک سرطان پستان است.
  • سرطان مهاجم مجرای شیر به این معنی است که سلولهای سرطان از دیواره مجرای شیر عبور کرده اند. سرطان در این مرحله دیگر کارسینوم درجای مجرای شیر نیست بلکه کارسینوم مهاجم مجرای شیر است. شایعترین نوع سرطان سینه همین نوع است. سرطان مهاجم مجرای شیر از مرحله یک تا چهار تقسیم بندی شده است.

 

کارسینوم درجای مجرای شیر خود به سه درجه تقسیم میشود: درجه 1 یا کم، درجه 2 یا متوسط و درجه 3 یا زیاد. هر چه درجه پایینتر باشد، سلولهای سرطانی به سلولهای طبیعی نزدیکتر هستند و کندتر رشد میکنند. گاهی اوقات تشخیص این که کجا سلولها از حیطه نرمال به غیر نرمال تغییر میکنند، دشوار است. اگر سلولها در محدوده بین دو درجه قرار داشته باشند، به آنها مرزی گفته میشود.

 

کارسینوم درجای مجرای شیر درجه یک یا دو 

در کارسینوم درجای مجرای شیر درجه 1 ، سلولها بسیار شبیه سلولهای نرمال یا سلولهای هایپرپلازی آتیپیکال مجرای شیر هستند. در درجه 2 سلولها سریعتر از سلولهای نرمال رشد میکنند و شباهت کمتری به آنها دارند. کارسینوم درجای درجه یک و دو رشد کندتری دارند و گاهی به عنوان کارسینوم درجای مجرای شیر نان کُمِدو (non-comedo) توصیف میشوند. اصطلاح نان کمدو یا غیر کمدو به این معنی است که سلولهای سرطانی مرده زیادی در تومور دیده نمیشود. این نشان میدهد رشد سرطان کند است چرا که غذای کافی برای همه سلولها وجود دارد. هنگامی که رشد تومور سریع میشود برخی از آنها از گرسنگی میمیرند.

افرادی که کارسینوم درجای مجرای شیر درجه پایین دارند، نسبت به افراد معمولی در خطر بیشتر ابتلا به سرطان مهاجم پستان در آینده (پس از 5 سال) قرار دارند. احتمال بازگشت سرطان یا ابتلا به سرطان جدید در این افراد در مقایسه با افراد مبتلا به کارسینوم درجای مجرای شیر درجه بالا، کمتر است.

الگوهای متفاوتی در کارسینوم درجای مجرای شیر درجه پایین و متوسط وجود دارد:

کارسینوم درجای مجرای شیر پاپیلاری: سلولهای سرطانی با الگوی انگشت مانند در مجاری شیر آرایش یافته اند (شکل زیر). اگر این الگوها بسیار کوچک باشند به آنها میکروپاپیلاری گفته میشود.

کارسینوم درجای مجرای شیر کامل: سلولهای سرطانی کاملا مجرای شیر را پر کرده اند.

 

کارسینوم درجای مجرای شیر درجه سه 

در الگوی درجه سه این وضعیت، سلولها سریعتر رشد کرده و بسیار متفاوت از سلولهای طبیعی و سالم پستان هستند. افرادی که دچار کارسینوم درجای مجرای شیر درجه سه هستند بیشتر در خطر سرطان مهاجم در زمان تشخیص کارسینوم درجای مجرایی یا در آینده قرار دارند. همچنین احتمال بازگشت زودتر سرطان ظرف 5 سال اول در این افراد بیشتر است.

کارسینوم درجای مجرای شیر درجه 3 گاهی اوقات به عنوان نکروز کمدو نیز توصیف میشود. کمدو به این معنی است که در بخشهایی، سلولهای سرطانی مرده اند و در داخل تومور تجمع یافته اند. هنگامی که سلولهای سرطانی سریع رشد میکنند، برخی از آنها غذای کافی دریافت نمیکنند و میمیرند. این سلولهای مرده نواحی نکروز در تومور ایجاد میکنند.

 

ارتباط تومور پستان و هورمونهای زنانه 

علاوه بر نوع و درجه کارسینوم درجای مجرای شیر، در آزمایش نمونه برداری گیرنده های هورمونی نیز بررسی میشوند. در این تست مشخص میشود آیا سرطان پستان گیرنده هایی برای دریافت هورمونهای استروژن و پروژسترون دارد یا نه. نتیجه مثبت به این معنی است که استروژن یا پروژسترون (یا هر دو) برای رشد سلولهای سرطانی، سوخت رسانی میکنند. اگر سرطان در تست گیرنده هورمونی مثبت باشد، پزشک احتمالا درمانهایی برای مهار کردن تاثیر استروژن یا کاهش آن در بدن انجام میدهد.

تست گیرنده های هورمونی در سرطان پستان روشی نسبتا جدید است. برای این تست نیازی به بستری شدن در بیمارستان نیست.