عمل جراحی ماستکتومی

عمل جراحی ماستکتومی

 ماستکتومی به عمل جراحی برداشتن تمامی بافت پستان از یک پستان (یا هر دو) گفته میشود که برای درمان یا پیشگیری از سرطان پستان صورت میگیرد.

برای افرادی که در مراحل اولیه سرطان پستان قرار دارند، میتوان ماستکتومی انجام داد. عمل جراحی کم تهاجمی تر برداشتن تومور که به آن لامپکتومی گفته میشود و تنها خود تومور از پستان خارج میشود نیز یکی از روشهای درمانی مطرح است.

تصمیم گیری بین دو روش ماستکتومی و لامپکتومی دشوار است. هر دو روش در پیشگیری از بازگشت سرطان پستان موثر هستند اما لامپکتومی برای همه افراد مبتلا به سرطان پستان مناسب نیست و برخی بیماران بهتر است ماستکتومی انجام بدهند.

در تکنیکهای جدیدتر ماستکتومی پوست پستان حفظ شده و تا حدی امکان حفظ شکل طبیعی پستان پس از عمل، وجود دارد. به این روش جراحی ماستکتومی با حفظ پوست (skin-sparing mastectomy) گفته میشود .

عمل جراحی برای بازسازی شکل پستان که به آن بازسازی پستان گفته میشود، ممکن است همزمان با ماستکتومی و یا بعدا انجام شود.

چرا ماستکتومی انجام میشود؟

در صورتی که سرطان پستان داشته باشید یا در خطر بالای ابتلا به آن قرار داشته باشید، ماستکتومی برای برداشتن تمامی بافت پستان انجام میشود. ممکن است ماستکومی در یک پستان (یک طرفه) و یا هر دو پستان (دوطرفه) انجام شود. 

ماستکتومی برای درمان سرطان پستان 

در انواع مختلف سرطان پستان ممکن است عمل جراحی برداشتن پستان لازم باشد. از جمله انواع سرطان پستان که نیازمند این روش درمانی است عبارتند از:

• داکتال کارسینوم این سایتو (به اختصار به آن DCIS گفته میشود) که به آن کارسینوم درجای مجرای شیر و سرطان پستان غیر تهاجمی نیز میگویند.
• سرطان پستان مرحله یک و دو (مرحله اولیه)
• سرطان پستان مرحله سه (به صورت محلی پیش رفته است) - پس از شیمی درمانی
• سرطان پستان التهابی – پس از شیمی درمانی
• بیماری پاژه پستان
• بازگشت لوکال یا منطقه ای سرطان پستان

پزشک ممکن است در موارد زیر به جای لامپکتومی همراه با پرتو درمانی (رادیوتراپی)، ماستکتومی را توصیه نماید:

• دو یا چند تومور در نواحی جداگانه در پستان وجود دارد.
• رسوبات کلسیمی (میکروکلسیفیکیشن) با شمایل بدخیم یا گسترده در پستان وجود دارد که پس از نمونه برداری (بیوپسی) سرطانی بودن آن مشخص شده است.
• قبلا در ناحیه سینه پرتو درمانی داشته اید و سرطان پستان در همین پستان بازگشته است.
• باردار هستید و پرتودرمانی خطراتی برای کودک داخل رحم دارد.
• لامپکتومی داشته اید اما سرطان هنوز در حاشیه های ناحیه تحت عمل، وجود دارد و پزشک نگران گسترش سرطان به نواحی دیگر پستان است.
• جهش ژنی دارید که خطر سرطان مجدد در پستان را بالا میبرد.
• اندازه تومور نسبت به اندازه کل پستان بزرگ است. ممکن است بافت سالم باقیمانده از پستان پس از لامپکتومی به قدری نباشد که از نظر زیبایی نتایج قابل قبولی داشته باشد.
• بیماری بافت همبند مانند لوپوس یا اسکِلِرودِرم دارید و ممکن است عوارض پرتو درمانی در پوست را نتوانید تحمل کنید.

ماستکتومی برای پیشگیری از سرطان پستان  

در صورتی که سرطان پستان نداشته باشید اما خطر ابتلا به آن در شما زیاد باشد، ماستکتومی توصیه میشود. در ماستکتومی پیشگیرانه هر دو پستان برداشته میشود تا خطر ابتلا به سرطان پستان در آینده تا حد قابل توجهی کاهش پیدا کند.

ماستکتومی پیشگیرانه برای افرادی انجام میشود که در خطر بالای سرطان پستان قرار دارند. خطر بالای سرطان پستان بر اساس سابقه خانوادگی قوی سرطان پستان (خویشاوندان درجه یک) یا وجود یک جهش ژنتیکی که خطر سرطان پستان را افزایش میدهد، تعیین میشود.

خطرات و عوارض ماستکتومی 

خطرات ماستکتومی عبارتند از:

• خونریزی
• عفونت
• درد
• تورم (لنف اِدم) در بازو در صورت برداشتن غده لنفاوی زیر بغل (ماگزیلاری)
• ایجاد بافت اسکار سخت در محل جراحی
• درد و سفتی شانه
• بی حسی به خصوص در زیر بغل در صورت برداشتن غده های لنفاوی
• تجمع خون در محل جراحی (هماتوم)

آماده شدن برای عمل ماستکتومی 

پیش از جراحی حتما جراح خود را ببینید و با او در مورد همه چیز صحبت کنید. باید سابقه پزشکی و داروهایی را که مصرف میکنید به اطلاع او برسانید و برنامه درمانی را بپرسید. هر سوالی که دارید از پزشک بپرسید، مثلا این که علت این عمل جراحی چیست و چه خطراتی ممکن است داشته باشد.

همچنین در مورد بازسازی سینه صحبت کنید. ممکن است بازسازی سینه را بتوان همزمان با ماستکتومی انجام داد و یا این که این درمان بعدا صورت بگیرد.

بازسازی پستان ممکن است با یکی از روشهای زیر باشد:

• استفاده از اکسپندر سینه با ایمپلنت سیلیکون یا سالین (محلول آب نمک)
• استفاده از بافت بدن خود بیمار (بازسازی بافت اتولوگ)
• استفاده از هر دو روش ایمپلنت و بازسازی با بافت بدن خود بیمار

بازسازی پستان عمل پیچیده ای است که توسط جراح پلاستیک انجام میشود. اگر قصد بازسازی پستان همزمان با ماستکتومی دارید پیش از جراحی با جراح پلاستیک صحبت کنید.

دستورالعمل پیش از جراحی در جلسه قبل از عمل به اطلاع شما رسانده میشود. معمولا موارد زیر را باید رعایت کنید:

1. هر دارویی که مصرف میکنید اعم از داروهای تجویزی، ویتامین، مکمل یا داروهای گیاهی به اطلاع پزشک برسانید. برخی مواد ممکن است در عمل جراحی مشکل ساز شوند.
2. اگر آسپیرین یا سایر داروهای رقیق کننده خون مصرف میکنید، مصرف آن را متوقف کنید. یک هفته پیش از جراحی در مورد داروهایی که باید از مصرف آنها خودداری کنید با پزشک صحبت کنید چون ممکن است خطر خونریزی را افزایش دهند. از جمله این داروها میتوان به آسپیرین، ایبوپروفن و مسکنهای دیگر و داروهای رقیق کننده خون مانند وارفارین اشاره کرد.
3. 12 ساعت قبل از عمل چیزی نخورید و نیاشامید.
4. برای روز عمل آماده شوید. یک سبد یا پلاستیک برای وسایل شخصی، مدارک و لباسها همراه خود به بیمارستان ببرید.

ماستکتومی چگونه انجام میشود؟ 

ماستکتومی یک واژه عمومی برای چندین روش برداشتن یک یا هر دو پستان است. ممکن است در حین ماستکتومی غده های لنفاوی مجاور نیز برداشته شوند تا مشخص شود آیا سرطان گسترش یافته است یا نه.

در عمل برداشتن غده لنفاوی ماگزیلاری، جراح تعدادی از غدد زیر بغل در سمت تومور را برمیدارد.

در بیوپسی سنتینل لنف نود (نمونه برداری اولین غده لنفاوی) جراح تنها یک یا چند غده لنفاوی را برمیدارد که به تومور میرسد (سنتینل نود). این غده ها برای بررسی بیشتر به آزمایشگاه فرستاده میشوند تا مشخص شود سرطان به آنها گسترش یافته است یا نه. اگر سرطان در آنها دیده نشود نیازی به برداشتن غده های دیگر نیست. اگر سرطان در آنها دیده شود جراح در مورد روشهای درمانی مانند پرتو درمانی زیر بغل تصمیم گیری مینماید. اگر این کار انجام شود دیگر نیازی به برداشتن بیشتر غده های لنفاوی زیر بغل نیست.

به عمل برداشتن همه بافتهای پستان و بیشتر غده های لنفاوی زیر بغل، ماستکتومی رادیکال تعدیل شده (ام آر ام) گفته میشود. در تکنیکهای جدیدتر ماستکتومی بافت کمتر و غده های لنفاوی کمتری برداشته میشود. انواع دیگر ماستکتومی عبارتند از:

ماسکتومی ساده یا کامل – در این روش تمامی پستان از جمله بافتهای پستان، هاله اطراف نوک سینه و نوک سینه برداشته میشوند. نمونه برداری سنتینل لنف نود (اولین غده لنفاوی) نیز ممکن است همزمان، انجام شود.

ماستکتومی با حفظ پوست – در این روش تمامی بافت پستان، نوک سینه و هاله اطراف نوک سینه برداشته میشود اما پوست سینه حفظ میشود. نمونه برداری سنتینل لنف نود نیز ممکن است انجام شود. بازسازی پستان ممکن است بلافاصله پس از ماستکتومی انجام شود. ماستکتومی با حفظ پوست ممکن است برای تومورهای بزرگ مناسب نباشد.

ماستکتومی با حفظ نوک سینه – در این روش تمامی بافت پستان برداشته میشود اما پوست، نوک سینه و هاله اطراف نوک سینه حفظ میشود. نمونه برداری سنتینل لنف نود نیز ممکن است انجام شود. بازسازی پستان بلافاصله پس از ماستکتومی صورت میگیرد.

شکل- در تصویر بالا ماستکتومی ساده در سمت چپ و ماستکتومی رادیکال تعدیل شده در سمت راست نشان داده شده است.

پیش از عمل ماستکتومی 

روز قبل که کارهای پذیرش در بیمارستان را انجام میدهید، به شما گفته میشود چه ساعتی در بیمارستان حضور داشته باشید. اگر بازسازی سینه قرار نیست انجام شود، معمولا عمل یک تا سه ساعت طول میکشد. این عمل جراحی معمولا سرپایی در نظر گرفته میشود و بیمار در همان روز میتواند به منزل برود.

اگر هر دو پستان قرار است برداشته شوند، جراحی مدت بیشتری طول میکشد و احتمالا یک روز دیگر هم باید در بیمارستان بمانید. اگر بازسازی پستان پس از ماستکتومی انجام میشود، عمل باز هم طولانی تر میشود و ممکن است لازم باشد چند روز بستری بمانید.

اگر نمونه برداری سنتینل لنف نود داشته باشید، پیش از عمل یک ماده ردیاب رادیواکتیو و رنگ آبی در ناحیه اطراف تومور یا پوست بالای تومور تزریق میشود. این ماده و رنگ آبی به اولین غده های لنفاوی حرکت میکنند (که به آن غده لنفاوی نگهبان نیز گفته میشود). به این ترتیب پزشک میتواند اولین غده لنفاوی که به تومور میرسد را شناسایی کرده و در حین عمل جراحی برداشته و برای بررسی به آزمایشگاه بفرستد.

در حین عمل جراحی 

ماستکتومی تحت بیهوشی عمومی انجام میشود. جراح ابتدا برشی دور سینه ایجغاد میکند. تمامی بافت پستان تخلیه شده و بخشهای دیگر (بسته به نوع ماستکتومی) باقی می ماند.

هر نوع ماستکتومی که داشته باشید بافت پستان و غدد لنفاوی که برداشته میشوند باید به آزمایشگاه ارسال شوند.

اگر قرار باشد همزمان با ماستکتومی، بازسازی نیز انجام شود جراح پلاستیک نیز بر سر بالین شما حضور پیدا میکند. در یک روش اکسپندر بافت موقتا در سینه جایگذاری میشود تا پوست پستان را در جای خود نگه دارد. این کار باعث میشود بتواند بازسازی پستان را بعد از پرتو درمانی انجام داد.

اگر قرار است پس از عمل جراحی پرتو درمانی انجام دهید، پیش از جراحی باید آنکولوژیست پرتو درمانی را ببینید و با او در مورد برنامه درمانی و بازسازی پستان صحبت کنید.

پس از پایان جراحی برش ایجاد شده با بخیه بسته میشود. بخیه ها ممکن است جذبی باشند یا لازم باشد بعدا کشیده شوند. همچنین ممکن است یک یا دو لوله پلاستیکی کوچک در سینه جایگذاری شود تا ترشحات داخل کیسه های متصل به لوله، تخلیه شوند که در این صورت بعد از مدتی باید کشیده شوند. لوله ها با بخیه در جای خود ثابت میشوند.

پس از عمل جراحی ماستکتومی 

به اتاق ریکاوری برده میشوید. فشار خون، ضربان قلب و تنفس شما به دقت تحت نظر قرار دارد. روی زخم پانسمان میشود. پس از به هوش آمده احساس درد، بی حسی و نیشگون گرفتن در ناحیه زیر بغل دارید.

دستور العمل مراقبت در خانه به شما داده میشود. مراقبت از زخم، تعویض پانسمان، نظارت بر علائم عفونت و فعالیتهایی که فعلا باید محدود کنید به شما گفته میشود.

نتایج ماستکتومی 

نتایج پاتولوژی یک تا سه هفته پس از عمل، آماده میشود. در جلسه بعدی مراجعه به پزشک حتما جواب پاتولوژی را همراه داشته باشید.

اگر نیاز به درمانهای بیشتر باشد، ممکن است به متخصصین زیر ارجاع داده شوید:

آنکولوژیست پرتو درمانی – برای صحبت در مورد پرتو درمانی که در صورت بزرگ بودن تومور، درگیری غده های لنفاوی و گسترش سرطان به پوست یا نوک سینه و یا باقی ماندن سرطان پس از ماستکتومی انجام میشود.

آنکولوژیست مدیکال – برای صحبت در مورد انواع دیگر درمانها پس از ماستکتومی از جمله هورمون درمانی (در صورتی که بیماری حساس به هورمون باشد) یا شیمی درمانی یا هر دو

جراح پلاستیک – برای صحبت در مورد بازسازی پستان

مشاوره یا روانشناس – برای حفظ روحیه و غلبه بر سرطان پستان