زخم معده و زخم دوازدهه دو نوع متفاوت از زخمهای گوارشی یا پپتیک اولسِر (peptic ulcer) هستند. زخمهای گوارشی به زخمهایی گفته میشود که در دیواره داخلی معده یا دیواره داخلی بخش بالایی روده کوچک که دوازدهه نام دارد، ایجاد میشوند.

شما ممکن است یک یا هر دو نوع زخم گوارشی را داشته باشید. اگر هر دو نوع زخم معده و دوازدهه را دارید به آن زخم معده - دوازدهه (gastroduodenal) میگویند.

 

زخم معده و دوازدهه چه تفاوتی دارد؟ 

یک روش برای تشخیص این که زخم معده دارید یا زخم دوازدهه، این است که دقت کنید ببینید علائم در کجا و چه زمانی شروع میشود. برخی افراد علائم زخم گوارشی شان بین وعده های غذایی بدتر میشود و در برخی دیگر غذا خوردن باعث تحریک علائم میشود.

توجه داشته باشید که محل دقیق درد شکم همیشه با محل وجود زخم گوارشی مطابقت ندارد. گاهی اوقات درد ارجاعی است یعنی منشا آن در جای دیگری است اما درد در محل دیگری احساس میشود. به همین علت محل دقیق درد لزوما به معنی منشا درد نیست.

به طور کلی علائم زخم معده و دوازدهه مشابهند. درد سوزشی در معده شایعترین علامت زخم معده است. زخم دوازدهه نیز ظرف چند ساعت پس از خوردن میتواند باعث درد شکم شود. درد شکم در زخم دوازدهه ممکن است در مواقعی که معده خالی است بدتر شود مثلا بین دو وعده غذایی، شبها یا اول صبح. در حالی که غالبا درد زخم معده اندکی پس از صرف غذا شروع میشود.

درد زخم دوازدهه ممکن است فرد را شب از خواب بیدار کند. حدود 50 تا 80 درصد از کسانی که زخم دوازدهه دارند دردهای شبانه را تجربه میکنند در حالی که تنها 30 تا 40 درصد از کسانی که زخم معده دارند و 20 تا 40 درصد از کسانی که دیسپلازی بدون زخم دارند چنین وضعیتی را تجربه میکنند.

درد معمولا الگوی مشخصی را در فرد دارد. دردی که به کمر میزند بیشتر نشان دهنده زخم معده خلفی نافذه همراه با التهاب لوزالمعده (pancreatitis) است.

کسانی که دچار انسداد خروجی معده حاصل از زخم مزمن دوازدهه شده اند، معمولا سابقه احساس سیری و نفخ همراه با حالت تهوع و استفراغ را گزارش میکنند که چند ساعت پس از خوردن معده اتفاق می افتد. یک تصور اشتباه این است که فرد بزرگسالی که دچار انسداد خروجی معده شده است بلافاصله پس از غذا دچار حالت تهوع و استفراغ میشود.

درد زخم گوارشی به داروها یا غذاهایی که اسید معده را کم میکنند به خوبی پاسخ میدهد اما با برطرف شدن تاثیر آنها معمولا درد برمیگردد. برخی از کسانی که زخم گوارشی دارند دچار عدم تحمل برخی غذاها میشوند و این غذاها ممکن است باعث اذیت شدن یا بیمار شدن فرد شده یا علائم زخم گوارشی او را بدتر کند.

علائم دیگر زخمهای گوارشی عبارتند از:

  • حالت تهوع
  • استفراغ
  • نفخ
  • سوزش معده
  • سوء هاضمه (آروغ زدن، نفخ و عدم تحمل غذا)
  • احساس ناراحتی در سینه
  • احساس سیری حتی در شرایطی که معده خالی است

بیشتر علائم زخم معده و دوازدهه مربوط به خونریزی هستند. اما تقریبا سه چهارم (75%) کسانی که زخم معده یا زخم دوازدهه دارند هیچ علائمی ندارند. در واقع این زخمها به ندرت علائم شدیدی به وجود می آورند.

اگر علائم زخم گوارشی شدیدتر شود ممکن است شامل موارد زیر باشد:

  • وجود خون در مدفوع یا سیاه و قیری شدن مدفوع
  • تنگی نفس
  • احساس ضعف یا کاهش هوشیاری
  • استفراغ خونی
  • نفس نفس زدن در هنگام فعالیت
  • خستگی

اگر احساس درد معده دارید و هر یک از علائم بالا را تجربه میکنید، فورا به اورژانس مراجعه کنید.

 

چه عواملی منجر به ایجاد زخمهای گوارشی میشوند؟ 

  • هلیکوباکتر پیلوری: این عفونت معده مخاط محافظت کننده از دیواره معده را تخریب میکند و باعث میشود اسید معده به دیواره معده صدمه وارد کند.
  • داروها: کسانی که داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن، ناپروکسن و آسپیرین را به مدت طولانی مصرف میکنند بیشتر دچار زخمهای گوارشی میشوند. پس از هلیکوباکتر پیلوری، مصرف این داروها عامل اصلی زخمهای گوارشی است.
  • بیماریها و اختلالات نادر مانند سندرم زولینگر – الیسون