عمل جراحی زخم معده زمانی انجام میشود که زخم معده باعث درد یا خونریزی شده و با درمانهای غیر جراحی بهبود نمی یابد. عمل جراحی درمان سوراخ معده یک مداخله درمانی اورژانسی است که برای نجات جان فردی که در اثر زخم معده، معده اش سوراخ شده است صورت میگیرد.

علائم ناشی از زخم معده پس از جراحی و سپری کردن دورن نقاهت، بهبود می یابد.

 

 

عمل جراحی زخم معده چیست؟ 

در عمل جراحی زخم معده، آسیب وارد شده به معده که در اثر زخم معده اتفاق افتاده است، ترمیم میشود. زخم معده فرسایش و از بین رفتن آستر معده (لایه ای که سطح داخلی معده را پوشانده است) است که زیر مجموعه زخمهای گوارشی یا پپتیک، می باشد. زخم معده به تدریج ایجاد میشود. ممکن است فرد علاوه بر زخم معده، زخم گوارشی دیگری نیز داشته باشد.

 

روشهای جراحی درمان زخم معده 

برای درمان زخم معده با عمل جراحی، روشهای زیر وجود دارند:

لاپاراتومی: در این روش برش بزرگی در شکم ایجاد میشود تا از طریق آن جراحی صورت بگیرد.

لاپاراسکوپی: در این روش چند برش کوچک در چند جای شکم ایجاد میشود تا از طریق آن ابزار جراحی از جمله دوربین وارد شکم شده و ترمیم معده صورت بگیرد.

آندوسکوپی: در جراحی آندوسکوپی، یک شلنگ باریک حاوی دوربین و لامپ، از طریق دهان وارد معده میشود و به کمک ابزارهای جراحی، ترمیم صورت میگیرد.

 

تکنیکهای جراحی معده برای درمان زخم معده 

تکنیک جراحی بر اساس شرایط بیمار انتخاب میشود.

پچ گراهام Graham's Patch

در این تکنیک، یک تکه از اومنتوم (omentum ) برای پوشاندن ضایعه ایجاد شده ناشی از زخم، استفاده میشود. اومنتوم بافت چربی است که در حالت عادی سطح داخلی معده و روده را میپوشاند. این تکه اومنتوم در محل زخم معده، بخیه زده میشود.

تکنیک پچ گراهام را میتوان با لاپاراتومی (جراحی باز)، لاپاراسکوپی و یا آندوسکوپی انجام داد.

شکل- روش پچ گراهام برای ترمیم سوراخ معده

 

گاسترکتومی جزئی Partial Gastrectomy

در گاسترکتومی جزئی، بخش کوچکی از معده که حاوی زخم است، بریده و برداشته میشود. این روش زمانی استفاده میشود که زخم بزرگ و عمیق باشد. سوراخ ناشی از زخم معده، بریده میشود و سپس با عمل جراحی سوراخ بسته میشود. اگر زخم نزدیک به دوازدهه باشد (ابتدای روده کوچک)، معده باید به روده کوچک دوباره متصل شود. معمولا گاسترکتومی جزئی با لاپاراتومی باز انجام میشود اما ممکن است با لاپاراسکوپی نیز این کار را انجام داد.

 

شکل- گاسترکتومی جزئی

 

واگوتومی Vagotomy

در واگوتومی عمل جراحی بر روی یک یا چند شاخه عصب واگ انجام میشود تا عصب قطع شده یا برداشته شود. این کار برای کاهش ترشح اسید معده صورت میگیرد. ترشح اسید معده تحت تحریک عصب واگ انجام میشود.

واگوتومی به ندرت به تنهایی انجام میشود و معمولا در کنار عمل دیگر معده صورت میگیرد. مثلا ممکن است همراه با پیلوروپلاستی (pyloroplasty) که عمل جراحی بزرگ کردن دریچه بین معده و دوازدهه است صورت گبرد. پیلوروپلاستی برای سهولت تخلیه محتویات معده به روده کوچک صورت میگیرد.

شکل- واگوتومی

روش جراحی مورد استفاده برای واگوتومی بستگی به درمان دیگری دارد که همزمان با آن انجام میشود. واگوتومی را میتوان با لاپاراتومی باز، لاپاراسکوپی و یا آندوسکوپی انجام داد.

 

در چه مواردی عمل جراحی درمان زخم معده نباید انجام شود؟ 

برخی مشکلات میتوانند مانع عمل جراحی درمان زخم معده شوند. در صورتی که زخم معده تان خیلی بزرگ باشد و با عمل جراحی قابل ترمیم نباشد، این جراحی انجام نمیشود.

گاهی اوقات یک بیماری مزمن مانند بیماری کرون میتواند خطر عود زخم گوارشی را به دنبال داشته باشد. در این صورت درمان جراحی ممکن است رویکرد مناسبی نباشد.

علاوه بر این اگر بیماری شدیدی داشته باشید مثلا سرطان دارید، ممکن است از نظر سلامتی در وضعیتی نباشید که بتوانید عمل جراحی را تحمل کنید. در نتیجه در موارد بیماریهای شدید نیز جراحی ترمیم معده ممکن است منع شود.

 

عمل جراحی درمان زخم معده چه عوارضی ممکن است داشته باشد؟ 

این درمان جراحی همانند هر جراحی دیگری ممکن است عوارض آنی یا کوتاه مدت و یا بلند مدت ایجاد کند. برخی از عوارض آنی به دلیل رخدادهای پیش بینی نشده در حین جراحی اتفاق می افتند و عوارض بلند مدتی که با تاخیر ایجاد میشوند معمولا به تغییرات ساختاری ایجاد شده در معده روی میدهند.

 

عوارض عمل جراحی درمان زخم معده ممکن است شامل موارد زیر باشد:

عفونت

خونریزی

ایجاد سوراخ جدید در معده

آسیب دیدن مری، معده یا روده کوچک

این عوارض ممکن است علائم زیر را ایجاد کنند:

درد

تب

حالت تهوع

استفراغ

استفراغ خونی

خون در مدفوع

سرگیجه

التهاب زیاد پس از عمل ممکن است باعث انسداد دستگاه گوارش شود که در صورت وقوع، آن را با درد، ورم شکم، یبوست شدید و استفراغ تجربه میکنید.

مشکلات بلند مدت جراحی ترمیم زخم معده ممکن است به علت تغییرات ساختاری پس از جراحی ایجاد شود که شامل تغییر تحرک معده می باشد برای مثال گاستروپارِزی یا تاخیر در تخلیه معده همراه با نفخ و یبوست و یا سندرم دامپینگ (تخلیه سریع معده) همراه با اسهال.

 

هدف از عمل جراحی زخم معده چیست؟ 

زخم معده باعث درد، ناراحتی معده، انقباض شکم، کاهش اشتها، خونریزی گوارشی، کم خونی ناشی از کمبود آهن، سوء تغذیه و استفراغ خونی میشود.

معمولا زخم معده را با درمان دارویی و تغییر سبک زندگی به شکل موثری میتوان درمان کرد و نیازی به جراحی نیست. سیگار کشیدن و مصرف الکل در ایجاد زخم معده نقش دارند. گاهی اوقات اصلاحاتی در غذاهایی که میخوریم مانند پرهیز از غذاهای تند میتواند به کنترل علائم کمک کند.

درمان زخم معده با جراحی زمانی انجام میشود که عوارضی به وجود آمده و دیواره معده آسیب دیده است و باید ترمیم شود و یا درمان های دارویی در برطرف کردن زخم معده موثر نبوده اند.

در موارد زیر مداخله جراحی برای درمان زخم معده لازم است:

سوراخ شدن معده: ممکن است سوراخی در دیواره معده ایجاد شود. این وضعیت عوارض مرگباری به وجود می آورد که حاصل نشت شیره گوارشی و باکتریهای داخل معده به داخل حفره شکم است. سوراخ معده باعث دل درد شدید و ناگهانی شده و تب، خونریزی فراوان، ناهنجاریهای خطرناک ترکیبات شیمیایی خون و کاهش هوشیاری میشود.

خونریزی: خونریزی زخم معده ممکن است با وجود خون در مدفوع مشخص شود. این خون ممکن است به رنگ صورتی روشن و یا سیاه باشد. گاهی نیز خونریزی معده با وجود خون در استفراغ خود را نشان میدهد. خونریزی معده ممکن است با درد همراه باشد یا بدون درد باشد. معمولا زخم خونریزی دهنده معده با ترمیم آندوسکوپی برطرف میشود و در صورتی که خونریزی شدید و زیاد باشد عمل جراحی اورژانسی لازم است.

انسداد خروجی معده: انسداد خروجی معده یک عارضه نادر در زخم معده است که در آن ورم یا بافت جوشگاه ایجاد میشود و منجر به تنگ شدن معده میشود به نحوی که محتویات آن نمیتواند از معده خارج شود. علائم آن شامل استفراغ و دل درد است. انسداد خروجی معده ممکن است با آندوسکوپی یا عمل جراحی برطرف شود و همزمان زخم معده نیز درمان شود.

عود زخم معده یا مقاوم بودن آن به درمان: زخم معده اگر علیرغم درمانهای غیر جراحی بهتر نشد و یا حتی بدتر شده است، ممکن است نیاز به مداخله جراحی داشته باشد. زخم معده مقاوم به درمان که بهبود نیافته است ممکن است در اثر بیماری های تولید کننده شیره معده مانند سندرم زولینگر – الیسون و یا ناشی از فرسایش آستر معده در اثر سرطان معده ایجاد شده باشد.

 

قبل از عمل جراحی درمان زخم معده چه کارهایی باید انجام بدهم؟ 

برای آماده شدن جهت عمل جراحی معده، باید ابتدا آزمایشهایی انجام دهید. دکتر برایتان آزمایشهای غیر تهاجمی مانند عکس برداری با آندوسکوپی تجویز میکند. همچنین آزمایش خون نیز لازم است.

پیش از جراحی معمولا از شما خواسته میشود عکس اشعه ایکس از سینه، نتیجه ازمایش خون و نوار قلبی خود را همراه داشته باشید. اگر هر مشکل پزشکی مانند کم خونی یا غیر طبیعی بودن الکترولیتهای خون داشته باشید ممکن است لازم باشد پیش از جراحی این مشکلات برطرف شوند تا خطر جراحی بیشتر نشود.

 دکتر بهزاد رحمانی