دستگاه گوارش به عملکرد باکتریهای مفیدی که در آن زندگی میکنند، وابسته است تا بتواند وظیفه هضم و جذب مواد مغذی را به درستی انجام بدهد . اما برخی از مشکلات پزشکی و مصرف برخی داروها باعث میشود باکتریهای خوب دستگاه گوارش، از بین بروند و عملکرد بخشی از بدن با مشکل مواجه شود. پیوند مدفوع یک روش برگرداندن باکتریهای مفید به دستگاه گوارش است. نام دیگر آن اف ام تی FMT است که مخفف عبارت fecal microbiota transplantation به معنی پیوند میکروبیوتای مدفوع است. 

پیوند مدفوع چیست؟ 

در پیوند مدفوع، از یک فرد سالم نمونه مدفوع گرفته میشود تا به فرد بیمار داده شده و منجر به رشد باکتریهای سالم در بدن او شود تا برخی بیماریها در بدن او درمان شود.

دستگاه گوارش میلیونها باکتری دارد که تعادل ظریفی بین آنها برقرار است. اگر این تعادل از بین برود، فرد دچار اسهال یا بیماریهای دیگر میشود.

در برخی موارد، آنتی بیوتیک که برای درمان عفونتهای دیگر در بدن استفاده میشود، باکتریهای مفید را از بین میبرد و این توازن را بر هم میزند. مثلا حدود یک پنجم کسانی که برای درمان سی. دیفیسل آنتی بیوتیک مصرف میکنند، دوباره دچار این عفونت میشوند. این عود عفونت ممکن است به این دلیل باشد که مصرف آنتی بیوتیک میکروبیوم دستگاه گوارش را بر هم زده است. در این موارد با پیوند مدفوع، باکتریهای مفید دوباره به دستگاه گوارش برمیگردند تا جلوی تاثیر باکتریهای مضر را بگیرند

روش انجام پیوند مدفوع 

پزشک نمونه مدفوع فرد سالم اهدا کننده را میگیرد و مایعی از آن به دست می آورد و آن را از طریق کلونوسکوپی و یا انما، مستقیما داخل روده بزرگ بیمار قرار میدهد. اخیرا مصرف آن به شکل کپسول نیز انجام میشود. پیش از دادن پیوند مدفوع به بیمار، نمونه بررسی میشود تا اطمینان حاصل شود عفونتی نداشته باشد و فرد را دچار مشکل نکند.

وارد شدن مدفوع اهدایی به روده بزرگ، باعث میشود تعادل میکروبی در دستگاه گوارش دوباره برقرار شود.

در درمان با پروبیوتیک، فقط برخی باکتریهای مفید انتخاب و کشت شده و مورد استفاده قرار میگیرند که به صورت کپسول های خوراکی مصرف میشود.

 

تاریخچه پیوند مدفوع 

جالب است بدانید خاستگاه پیوند مدفوع در چین باستان بوده است و بیش از 1700 سال پیش در چین، این درمان انجام میشده و روش آن هم نوشیدن یک محلول حاوی مواد مدفوع فرد اهدا کننده بوده است. با این حال این روش به دلیل عدم بررسی نمونه از نظر وجود میکروبهای مضر مانند هپاتیت و ایدز، ریسک بالایی داشته است. پیوند مدفوعی که امروزه انجام میشود بر روی نمونه بررسی شده و عاری از میکروبهای خطرناک است.

 

کاربردهای پیوند مدفوع 

در ابتدا پیوند مدفوع عمدتا برای درمان بیماری ناشی از عفونت باکتری کلستریدیوم دیفیسل (Clostridium difficile) که به اختصار به آن سی. دیفیسل میگویند، به کار گرفته میشد. عفونت سی. دیفیسل در حال حاضر تنها در ایالات متحده سالانه جان 15000 نفر را به دلیل ایجاد التهاب شدید روده بزرگ میگیرد.

در سالهای اخیر تحقیقات گسترده بر روی پیوند مدفوع نشان داده است استفاده از این روش در درمان این عفونت بسیار موثر است. در یک آزمایش کوچک مقیاس در سال 2014، 70 درصد از کسانی که تحت این درمان قرار گرفتند، پس از یک بار پیوند مدفوع دیگر علائمی از بیماری نداشتند. نرخ کلی علاج عفونت سی. دیفیسل در بین کسانی که چند مرتبه پیوند مدفوع را انجام دادند، 90 درصد بود. داوطلبان دفعات اجابت مزاج شان کمتر شد و وضعیت سلامت عمومی خود را پس از درمان خیلی بهتر ارزیابی کردند.

پژوهشهای دیگر نیز نرخ موفقیت مشابهی را ثبت کرده اند.

پزشکان پیوند مدفوع را برای کنترل مشکلات گوارشی دیگری نیز توصیه میکنند مثل مشکلاتی که باعث ایجاد بیماری التهابی روده و یا تشدید آن میشود.

محققان دریافته اند پیوند مدفوع در درمان بیماری التهابی روده میتواند موثر باشد اگر چه میزان کارایی آن در تحقیقات مختلف، متفاوت بوده است. در یک پژوهش بازبینی در سال 2016، مشخص شد نرخ موفقیت این درمان در آزمایشهای بالینی از 36.2 درصد تا 77.8 درصد متفاوت بوده است و این نشان میدهد باید تحقیقات بیشتری در آینده صورت بگیرد.

پیوند مدفوع در درمان سندرم روده تحریک پذیر (روده عصبی) که به آن به اختصار آی بی اس گفته میشود نیز میتواند موثر شود. متاسفانه هنوز شناخت زیادی از این وضعیت پزشکی وجود ندارد در حالی که علائم گوارشی گسترده ای میتواند ایجاد کند و افراد زیادی را درگیر کرده است.

تحقیقات بر روی درمان روده عصبی با پیوند مدفوع، هنوز در مراحل اولیه قرار دارد اما محققان بیان میدارند در یک پژوهش شامل 13 فرد مبتلا به روده عصبی، پیوند مدفوع علائم 70 درصد از بیماران را برطرف کرده است.

برخی تحقیقات ارتباط سلامت روده با بیماریهای دیگری مانند زوال عقل را نشان داده اند. این ارتباط ممکن است به دلیل تاثیر دستگاه گوارش بر توانایی جذب و استفاده از مواد مغذی باشد.

محققان یک پژوهش بازبینی در سال 2016، پیشنهاد میکنند پیوند مدفوع ممکن است برای درمان وضعیتهای زیر مفید باشد:

  • دیابت
  • سندرم خستگی مزمن
  • فیبرومیالژی
  • کولیت اولسراتیو ( کولیت زخمی)
  • اختلالات خلق مانند افسردگی
  • کبد چرب غیر الکلی
  • آلرژی
  • آرتروز
  • آسم
  • اگزما
  • استفاده از درمان پیوند مدفوع برای کولیت اولسراتیو (کولیت زخمی)
    کولیت اولسراتیو (Ulcerative colitis) یک بیماری التهابی مزمن روده است که در آن زخمهای کوچکی در لایه مخاطی داخل روده بزرگ ایجاد میشود. التهاب در انتهای روده بزرگ (کلون) درست در بالای مقعد، شروع میشود و به بالا ادامه پیدا میکند و به طور پیشرونده تا فواصل دور نیز ممکن است گسترش یابد.
    علائم کولیت زخمی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
    اسهال
    خونریزی مقعدی
     دل درد
     کم خونی
     یبوست
     تب
     التهاب چشم یا مفصل
     زخمهای دهانی
    گره های ملتهب در سینوس
     
    کولیت زخمی یک بیماری التهاب سیستمی مزمن است که روده بزرگ را درگیر میکند و تا آخر عمر نیاز به مراقبت و مدیریت دارد.
    هنوز کسی نمیداند علت دقیق بروز این بیماری چیست اما ممکن است جمعیت و توازن میکروبهای موجود در روده در برخی جنبه های این بیماری نقش داشته باشند.
    در یک پژوهش، محققان 81 داوطلب مطتبا به کولیت زخمی خفیف تا متوسط را مورد بررسی قرار دادند. محققان شرکت کنندگان را به دو گروه تقسیم کردند. 41 نفر تحت پیوند مدفوع با انما قرار گرفتند و این کار پنج مرتبه در هفته به مدت هشت هفته انجام شد و 40 نفر دیگر که در گروه کنترل قرار داشتند، به همین شیوه دارونما دریافت کردند. همه بیماران در حین تحقیقات مصرف داروهای استروئید را متوقف کردند. پیوند مدفوع شامل 150 میلی لیتر مدفوع از پیش منجمد شده به دست آمده از سه تا هفت فرد اهدا کننده غیر خویشاوند بود که به هم ترکیب شده بود.
    پس از هشت هفته، 44 درصد از کسانی که پیوند مدفوع دریافت کرده بودند بهبود یافتند اما این رقم در گروه کنترل که دارونما مصرف کرده بودند، 20 درصد بود. این نشان میدهد درمان پیوند مدفوع میتواند برای برخی از این بیماران که به داروهای معمول خوب پاسخ نمیدهند، موثر باشد. با این حال هنوز مسائلی وجود دارد. تحقیقات بیشتری لازم است تا اطمینان حاصل شود پیوند مدفوع موثر است. از طرفی برخی نگرانی ها در این درمان وجود دارد. چرا که در این درمان، بر مواد به دست آمده انسانهای دیگر متکی هستیم نه داروهای تهیه شده در آزمایشگاه. باید به دنبال راههای مناسبی باشیم که بتوانیم مدفوع را پیش از استفاده، دقیق تر آزمایش کنیم.
    به طور کل امید زیادی وجود دارد که پیوند مدفوع درمان موثری برای بسیاری از بیماری های روده از جمله کولیت اولسرانیو باشد.

 

 

دکتر بهزاد رحمانی 

 در ذیل این مطلب فقط دیدگاهها و تجربیات و نظرات خود را از این بیماری اعلام بفرمائید در صورت داشتن هرگونه مشاوره و سوال با شماره های مطب تماس بگیرید