نوشته دکتر بهزاد رحمانی فوق تخصص توراکس
پزشکان هنوز دقیقا نمی دانند علت بروز بیماری کولیت اولسراتیو چیست. کولیت اولسراتیو نوعی بیماری التهابی روده است اما به نظر می‌رسد ژنتیک نقش مهمی در آن ایفا می‌کند.
سابقه خانوادگی در بسیاری از بیماران کولیت اولسراتیو دیده میشود. در واقع داشتن خویشاوند مبتلا به کولیت اولسراتیو بزرگترین فاکتور خطر این بیماری است یعنی ممکن است شما عامل ژنتیکی بیماری کولیت اولسراتیو را به ارث ببرید.
علاوه بر این، برخی از عوامل محیطی نیز در حمله سیستم ایمنی به روده بزرگ و بروز بیماری کولیت اولسراتیو نقش دارند. خانواده هایی که در آنها بیماری کولیت اولسراتیو وجود دارد، در برخی ژنهایی مشترک هستند که به نظر می‌رسد با این بیماری در ارتباط است. توجه داشته باشید تغییرات ژنتیکی متعددی در بروز کولیت اولسراتیو ممکن است نقش داشته باشد. ژن ها ممکن است با تغییر واکنش سیستم ایمنی یا اختلال در سد محافظ دیواره روده منجر به تحریک کولیت اولسراتیو شوند.
عوامل ژنتیکی مرتبط با کولیت اولسراتیو
محققان برخی مواردی که ژنتیک را با احتمال کولیت اولسراتیو مرتبط می‌کند، پیدا کرده اند. این موارد عبارتند از:
سابقه بیماری در خویشاوندان
کولیت اولسراتیو در بسیاری از موارد همراه با سابقه خانوادگی این بیماری دیده می شود. حدود ۱۰ تا ۲۵ درصد از کسانی که دچار این بیماری هستند، یکی از والدین یا خواهر یا برادر هایشان دچار نوعی بیماری التهابی روده مانند بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو است. در صورتی که کولیت اولسراتیو در خویشاوندان دورتر مانند پدربزرگ، مادربزرگ یا نوه های آنها وجود داشته باشد، احتمال این بیماری در شما نیز بیشتر میشود. آن دسته از موارد کولیت اولسراتیو که در چند عضو فامیل دیده میشود، اغلب از سنین پایین‌تری شروع میشود.
دوقلوها
یکی از بهترین روش‌های بررسی ژن ها در بیماری کولیت اولسراتیو، بررسی دوقلوها است چرا که بیشتر ژن های آنها شبیه است. دوقلوهای همسان ، دی ان ای بسیار مشابهی دارند. دوقلوهای دو تخمکی حدود ۵۰ درصد ژن های شان مشترک است.
از طرفی دوقلوهایی که در یک خانه بزرگ میشوند در معرض عوامل محیطی مشابهی قرار می گیرند.
بر اساس تحقیقات حدود ۱۶ درصد مواقع کسانی که دوقلوی همسان هستند و دچار کولیت اولسراتیو میشوند ، قل دیگر آنها نیز دچار این بیماری می شود. در مورد دوقلوهای دو تخمکی این رقم به ۴ درصد کاهش می‌یابد.
نژاد
کولیت اولسراتیو در برخی نژادها شیوع بیشتری دارد مثلاً سفیدپوستان و یهودیان اروپایی (اشکنازی) بیشتر از نژادهای دیگر دچار این بیماری می شوند.
ژنها
محققان تغییرات ژنتیکی زیادی را پیدا کرده اند که در کولیت اولسراتیو دخیل هستند اما هنوز نمی دانند چگونه این تغییرات باعث بروز این بیماری میشوند. با این وجود، چند تئوری در این زمینه مطرح است:
برخی از ژن هایی که با این بیماری مرتبط هستند با توانایی تولید پروتئین هایی در بدن که سد محافظ در آستر روده تشکیل میدهند، ارتباط دارند. این سد محافظ باعث میشود باکتری های طبیعی داخل روده و هرگونه سموم دیگر، داخل روده بماند. در صورتی که این سد محافظ پاره شود، باکتری‌ها و سموم در تماس با سطح اپیتلیال روده بزرگ قرار می‌گیرند و این باعث تحریک واکنش سیستم ایمنی میشود.
برخی دیگر از ژن‌های مرتبط با کولیت اولسراتیو بر سلولهای تی (T) تاثیر می‌گذارند. سلولهای تی در شناسایی باکتری ها و سایر مهاجمان خارجی در بدن و حمله به آنها به سیستم ایمنی کمک می‌کنند.
برخی از آرایش های ژنتیکی ممکن است باعث شوند سلولهای تی به اشتباه به باکتری هایی حمله کنند که در حالت طبیعی بی ضرر در روده زندگی می کنند و یا ممکن است واکنش بیش از حد شدید به سموم یا مهاجمان خارجی که وارد روده بزرگ شده اند، نشان دهند. این واکنش شدید ایمنی باعث بروز بیماری کولیت اولسراتیو میشود. در پژوهشی که در سال ۲۰۱۲ منتشر شد مشخص شد بیش از ۷۰ ژن در بیماری های التهابی روده می توانند نقش داشته باشند. بسیاری از این ژن ها پیش از این با اختلالات ایمنی دیگری مانند پسوریازیس و اسپوندیلیت آنکیلوزان همراه بوده اند.
سایر محرکهای کولیت اولسراتیو
درست است که ژنتیک نقش مهمی در این بیماری ایفا می‌کند اما یادتان باشد این تنها بخشی از این پازل است. بیشتر کسانی که دچار کولیت اولسراتیو میشوند هیچ سابقه خانوادگی ندارند.
به طور کلی بیماری های التهابی روده بیشتر در کشورهای توسعه یافته دیده می شود به خصوص در مناطق شهری. آلودگی هوا، برنامه غذایی و مواد شیمیایی ممکن است در افزایش احتمال این بیماری نقش داشته باشند.
محرک های احتمالی مرتبط با کولیت اولسراتیو عبارتند از:
عدم قرارگیری در معرض باکتری ها و میکروب ها در دوران کودکی که باعث می شود سیستم ایمنی رشد تکامل طبیعی خود را پشت سر نگذارد
برنامه غذایی مملو از چربی قند و گوشت قرمز و کمبود اسیدهای چرب امگا ۳ و سبزیجات
کمبود ویتامین دی
قرارگیری در معرض آنتی بیوتیک در دوران کودکی
مصرف آسپرین و سایر داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی
آلودگی به باکتری ها یا ویروس هایی مانند سالمونلا، ای کولای و سرخک
آیا امکان انجام آزمایش ژنتیک برای کولیت اولسراتیو وجود دارد؟
آزمایش ژنتیک برای بررسی این بیماری انجام نمی‌شود. در صورتی که خویشاوند نزدیک مبتلا به این بیماری دارید باید بدانید به علت وجود تغییرات ژنتیکی متعدد مرتبط با این بیماری، هنوز یک آزمایش ژنتیکی مشخص برای کولیت اولسراتیو طراحی نشده است و تشخیص این بیماری بر اساس سابقه بالینی و آزمایش های دیگر مانند آزمایش خون و مدفوع و عکس برداری انجام میشود .
دکتر بهزاد رحمانی
دیدگاه خود را بنویسید