درمان سرطان روده بزرگ بر اساس میزان گسترش و مرحله

روش درمان سرطان روده بستگی زیادی به مرحله (میزان گسترش) سرطان دارد اما عوامل دیگری را هم باید در نظر گرفت. کسانی که سرطان روده بزرگ (کلون) دارند و سرطان آنها به بخشهای دورتر گسترش نیافته است معمولا درمان اصلی یا اولیه شان، عمل جراحی است. شیمی درمانی نیز ممکن است پس از جراحی به عنوان درمان کمکی در نظر گرفته شود. بیشتر درمانهای کمکی تا حدود 6 ماه انجام میشوند.

درمان سرطان روده بزرگ مرحله 0 

از آنجایی که سرطان روده بزرگ در مرحله 0 تنها محدود به آستر روده (لایه پوشاننده سطح داخلی روده) است و فراتر از آن نرفته است عمل جراحی برای برداشتن بخش سرطانی اغلب تنها درمان مورد نیاز است. در بیشتر مئارد این کار با برداشت پولیپ یا بافتهای سرطانی با کلونوسکوپی، انجام میشود. برداشتن بخشی از روده (کولِکتومی ناقص) در صورتی لازم است که تومور خیلی بزرگ باشد و نتوان آن را با برش کوچک موضعی، برداشت.

درمان سرطان روده بزرگ مرحله 1 

در مرحله 1 سرطان به لایه های عمیق تر دیواره روده رسیده است اما هنوز از دیواره روده خارج نشده و به غدد لنفاوی مجاور نرسیده است. در این مرحله سرطان بخشی از یک پولیپ است. اگر پولیپ به طور کامل در کلونوسکوپی برداشته شود و هیچ سلول سرطانی در حاشیه های تکه برداشته شده وجود نداشته باشد، درمان بیشتری لازم نیست. اگر سرطان در پولیپ، درجه بالا باشد یا سلولهای سرطانی در حاشیه پولیپ دیده شده باشند، جراحی بیشتری لازم است. ممکن است در صورتی که پولیپ را نتوان به طور کامل برداشت یا در صورتی که لازم است بافتها به صورت تکه های زیادی برداشت شوند، دیدن سلولهای سرطانی در حاشیه پولیپ، سخت باشد بنابراین جراحی بیشتری لازم است.

برای سرطانهایی که در پولیپ ایجاد نشده اند، کولکتومی ناقص (عمل جراحی که در آن بخشی از روده که حاوی سرطان است و غدد لنفاوی مجاور برداشته میشود) درمان استاندارد محسوب می شود. معمولا نیازی به درمان بیشتر وجود ندارد.

درمان سرطان روده بزرگ مرحله 2 

بساری از سرطانهای روده بزرگ در مرحله 2، در دیواره روده رشد کرده و از آن ممکن است عبور کرده و به بافتهای مجاور رسیده باشند اما هنوز به غدد لنفاوی گسترش نیافته اند. عمل جراحی برای برداشتن بخشی از روده که حاوی سرطان است (کلکتومی ناقص) همراه با برداشتن غدد لنفاوی مجاور، ممکن است تنها درمان لازم باشد. اما دکتر ممکن است توصیه کند شیمی درمانی کمکی پس از جراحی انجام شود. این کار در صورتی انجام میشود که خطر عود سرطان به علت برخی عوامل مانند موارد زیر، بالا باشد:

سلولهای سرطانی در زیر میکروسکوپ، خیلی غیر طبیعی هستند (درجه بالا)

سرطان به رگهای لنفاوی یا خونی مجاور رسیده است

جراح حداقل دوازده غده لنفاوی را برنداشته است

سرطان در حاشیه یا نزدیک حاشیه بافتهای برداشته شده دیده شده یعنی مقداری از سرطان ممکن است در بدن مانده باشد

سرطان روده را مسدود کرده است

سرطان دیواره روده را سوراخ کرده است

همه پزشکان موافق نیستند برای سرطان روده مرحله 2، شیمی درمانی انجام شود. مهم این است که معایب و مزایای شیمی درمانی را با دکتر بررسی کنید مثلا باید بپرسید شیمی درمانی چقدر خطر عود سرطان را کمتر میکند و چه عوارضی میتواند بر جای بگذارد.

اگر شیمی درمانی انجام شود، گزینه های اصلی برای این کار عبارتند از 5-FU  ، لوکوورین (leucovorin) و اُگزالی پلاتین (oxaliplatin) اما ترکیبهای دیگری نیز ممکن است استفاده شوند.

درمان سرطان روده بزرگ مرحله 3 

سرطان روده مرحله 3 به غدد لنفاوی مجاور گسترش یافته است اما هنوز به بخشهای دیگر بدن نرسیده است. جراحی برای برداشتن بخشی از روده که حاوی سرطان است (کلکتومی ناقص) همراه با برداشتن غدد لنفاوی مجاور صورت میگیرد و پس از آن شیمی درمانی کمکی انجام میشود. برای شیمی درمانی، در بیشتر موارد FOLFOX (5-FU, leucovorin,  و oxaliplatin) یا CapeOx (capecitabine  و  oxaliplatin) در نظر گرفته میشود اما برخی از بیماران ممکن است بر اساس سن و شرایط سلامتی،  5-FU  همراه با لوکوورین یا کاپه سیتابین (capecitabine) تنها دریافت کنند. پرتو درمانی و یا شیمی درمانی را برای بیمارانی که برای عمل جراحی وضعیت مناسبی ندارند نیز میتوان در نظر گرفت.

درمان سرطان روده بزرگ مرحله 4 

مرحله 4 سرطان روده بزرگ از روده به بخشهای دور بدن گسترش یافته است. اغلب سرطان روده به کبد میزند اما ممکن است به بخشهای دیگری مثل ریه، مغز، صفاق (آستر حفره شکم) یا غدد لنفاوی دور نیز گسترش یافته باشد.

در بیشتر موارد جراحی احتمالا سرطان را درمان نمیکند. بلکه اگر تنها بخش کوچکی از سرطان هم به کبد یا ریه گسترش یافته باشد و بتوان آن را نیز با عمل جراحی همراه جراحی روده برداشت، ممکن است عمل جراحی بقای بیمار را افزایش دهد. این به این معنی است که عمل جراحی برداشتن بخشی از روده که حاوی سرطان است همراه با برداشتن غدد لنفاوی مجاور و همچنین جراحی برداشتن سرطان بخشهای دیگر بدن، باید انجام شود. شیمی درمانی معمولا پیش یا پس از جراحی انجام میشود. در برخی موارد در صورتی که سرطان به کبد رسیده باشد، تزریق شریان کبدی (hepatic artery infusion) ممکن است انجام شود.

اگر نمیتوان متاستاز (سرطانی که به جاهای دیگر بدن گسترش یافته است) را به علت بزرگی یا تعداد زیاد طی عل جراحی برداشت ممکن است پیش از جراحی، شیمی درمانی داده شود. پس از آن که تومور کوچک شد جراحی برای برداشتن آن، امتحان میشود. شیمی درمانی دوباره پس از جراحی داده میشود. برای تومورهایی که در کبد تشکیل میشوند، گزینه دیگری نیز وجود دارد که در آن با امبولیزاسیون یا ابلیشن، تومور تخریب میشود.

اگر سرطان بیشتر از حدی گسترش یافته باشد که بتوان آن را با جراحی درمان کرد، شیمی درمانی به عنوان درمان اصلی مطرح میشود. باز هم اگر سرطان روده را مسدود کرده باشد یا احتمال انسداد وجود داشته باشد، عمل جراحی لازم است. گایه اوقات با قرار دادن استنت (یک لوله تو خالی یا پلاستیکی) داخل روده در حین کلونوسکوپی، آن را باز نگه میدارند. در غیر این صورت، ممکن است عمل هایی مثل کلکتومی یا کلِستومی تغییر دهی مسیر (diverting colostomy) انجام شود که در طی آن روده از بالای تومور بریده میشود و ته آن به سوراخی که در پوست شکم ایجاد شده وصل میشود تا مواد دفعی خارج شوند.

اگر سرطان روده مرحله 4 دارید و دکتر جراحی را توصیه کرده است، بسیار مهم است که هدف از جراحی را بدانید و اطلاعات کافی در مورد تاثیر آن بر درمان و یا پیشگیری از علائم و یا بهبود آنها داشته باشید تا درست تصمیم بگیرید.

بسیاری از افرادی که سرطان مرحله 4 روده دارند، شیمی درمانی و یا درمان هدفمند انجام میدهند تا سرطان را کنترل کنند. انتخاب برنامه های درمانی بستگی به چند عامل از جمله درمانهایی که قبل تر انجام شده و وضعیت سلامت عمومی بیمار دارد.

اگر یکی از روشهای درمانی موثر نباشد، روش دیگری امتحان میشود. افرادی که برخی تغییرات ژنی در سلولهای سرطانی شان دارند ممکن است روش دیگری مانند دارویهای ایمنی درمانی مانند پمبرولیزوماب پس از شیمی درمانی اولیه، در پیش گرفته شود.

برای سرطانهای پیشرفته، پرتودرمانی را میتوان برای پیشگیری یا بهبود علائمی مثل درد انجام داد. با پرتو درمانی تومور تا مدتی کوچک میشود اما سرطان علاج پیدا نمیکند. اگر دکتر پرتو درمانی را توصیه کرده، باید هدف از این کار را بپرسید.

درمان عود سرطان روده بزرگ 

عود سرطان به این معنی است که سرطان پس از درمان، برگشته است. عود سرطان ممکن است محدود و نزدیک به محل اولیه تومور باشد یا در اندامهای دور دیده شود.

عود موضعی یا محلی سرطان

اگر سرطان به صورت موضعی عود کرده باشد (معمولا پس از شیمی درمانی)، گاهی میتوان به افزایش طول عمر کمک کرده و یا حتی سرطان را درمان کرد. اگر سرطان با عمل جراحی برداشته نشده باشد ممکن است شیمی درمانی ابتدا انجام شود. اگر تومور به اندازه کافی کوچک شود، جراحی انجام میشود. معمولا دوباره پس از جراحی، شیمی درمانی صورت میگیرد.

عود دوردست سرطان

اگر سرطان در جای دوری نسبت به تومور اولیه، عود کرده باشد احتمالا ابتدا در کبد دیده میشود. عمل جراحی برای برخی افراد انجام میشود. اگر نه، شیمی درمانی برای کوچک کردن تومور انجام میشود و سپس جراحی برای برداشتن آن صورت میگیرد. ابلیشن یا امبولیزاسیون نیز یک گزینه برای برخی تومورهای کبد است.

اگر سرطان بیش از حدی گسترش یافته باشد که بتوان با جراحی آن را درمان کرد، شیمی درمانی و یا درمانهای هدفهمند ممکن است به کار گرفته شود.

برای افرادی که سرطان آنها در بررسی های آزمایشگاهی برخی خصوصیات مشخصی را داشته اند ممکن است ایمنی درمانی در پیش گرفته شود.

برنامه درمانی بستگی به این دارد که قبلا برای درمان سرطان چه داروهایی مصرف کرده اید و چه مدت مصرف کرده اید و وضعیت سلامت عمومی تان چطور است. ممکن است برای جلوگیری از انسداد روده یا رفع آن، نیاز به جراحی باشد. همچنین پرتو درمانی برای برطرف کردن علائم ممکن است به کار گرفته شود.

اغلب درمان سرطانی که بازگشته است سخت است بنابراین اگر میخواهید در تحقیقاتی که بر روی درمانهای جدید انجام میشود شرکت کنید با پزشک خود صحبت کنید.

  دکتر بهزاد رحمانی