ایمنوتراپی یا ایمنی درمانی (Immunotherapy ) درمانی است که در آن از بخش مشخصی از سیستم ایمنی بدن فرد برای مقابله با بیماریهایی مانند سرطان استفاده میشود. این کار به یکی از دو روش زیر انجام میشود:

  • تحریک سیستم ایمنی بدن بیمار برای تلاش بیشتر یا هوشمندانه تر در حمله به سلولهای سرطانی
  • افزودن اجزاء خاصی از سیستم ایمنی به بدن فرد مثل پروتئینهای مصنوعی سیستم ایمنی

برخی انواع ایمنی درمانی را درمان بیولوژیک یا بیوتراپی نیز میگویند.

در چند دهه اخیر ایمنی درمانی بخش مهمی از درمان برخی انواع سرطان شده است. انواع جدیدتر درمانهای سرطان در حال حاضر در دست بررسی هستند و بر درمانهای سرطان در آینده تاثیر میگذارند.

ایمنی درمانی شامل درمانهایی میشود که به طرق مختلف تاثیر میگذارند. برخی سیستم ایمنی بدن را به صورت کلی تشدید میکنند و برخی دیگر سیستم ایمنی را برای حمله به سلولهای سرطان، تربیت میکنند.

ایمنی درمانی برای برخی انواع سرطان بهتر عمل میکند. برای برخی سرطانها ممکن است ایمنی درمانی به کار گرفته شود اما برای برخی دیگر بهتر است همراه با انواع دیگر درمان از آن استفاده شود.

 

کار سیستم ایمنی چیست؟  

سیستم ایمنی مجموعه ای از عضوها، سلولهای اختصاص یافته و موادی هستند که به محافظت از بدن در مقابل عفونت و برخی بیماریهای دیگر، کمک میکنند. سلولهای ایمنی و موادی که آزاد میکنند در سرتاسر بدن حرکت میکنند تا در مقابل میکروبهایی که عفونت ایجاد میکنند، از بدن محافظت نمایند. همچنین به طریقی در مقابل سرطان نیز از بدن محافظت میکنند.

سیستم ایمنی تمامی موادی که در حالت طبیعی در بدن وجود دارند را میشناسد. هر ماده جدیدی که وارد بدن میشود و سیستم ایمنی آن را نمیشناسد، زنگ هشدار را به صدا در می آورد و باعث حمله سیستم ایمنی به آن میشود. مثلا میکروبها حاوی موادی مانند برخی پروتئینها هستند که در حالت طبیعی در بدن انسان وجود ندارند. هنگامی که سیستم ایمنی این مواد را میبیند، آنها را به عنوان بیگانه تلقی میکند و به آنها حمله ور میشود. پاسخ ایمنی میتواند هر چیزی را که حاوی این ماده خارجی است مانند میکروبها یا سلولهای سرطانی، نابود سازد.

با این حال سیستم ایمنی برای هدف قرار دادن سلولهای سرطانی مشکل پیدا میکند چون سرطان با تغییر سلولهای طبیعی و رشد خارج از کنترل آنها، شروع میشود. سیستم ایمنی همیشه نمیتواند سلولهای سرطانی را به عنوان بیگانه، شناسایی کند.

بدیهی است که محدودیتهایی در توانایی سیستم ایمنی در مقابله خودانگیخته با سرطان وجود دارد چون بسیاری از مردم با این که سیستم ایمنی سالمی دارند دچار سرطان میشوند. گاهی اوقات سیستم ایمنی نمیتواند این سلولهای سرطانی را به عنوان بیگانه بشناسد چون از سلولهای طبیعی بدن، خیلی متمایز نیستند. گاهی سیستم ایمنی سلولهای سرطانی را میشناسد اما واکنش آن ممکن است به اندازه کافی قوی نباشد که سرطان را از بین ببرد. گاهی نیز سلولهای سرطانی خود ممکن است موادی آزاد کنند که باعث شود سیستم ایمنی آنها را بررسی نکند.

برای غلبه بر این محدودیتها، محققان راههایی پیدا کرده اند که به سیستم ایمنی کمک کنند سلولهای سرطانی را شناسایی کند و واکنش آن به سلولهای سرطانی به قدری قوی باشد که سرطان را از بین ببرد.

 

انواع ایمنی درمانی سرطان 

مهمترین انواع ایمنی درمانی سرطان که در حال حاضر برای درمان سرطان استفاده میشود عبارتند از:

پادتن یا آنتی بادی های مونوکلونال (Monoclonal antibody): این پادتنها پروتئینهای سیستم ایمنی هستند که به صورت مصنوعی ساخته میشوند و در درمان سرطان بسیار مفید هستند چون میتوان آنها را طوری طراحی کرد که به بخش خاصی از سلول سرطانی حمله کنند.

بازدارنده ناظر ایمنی (Immune checkpoint inhibitor): داروهای بازدارنده ناظر (چک پوینت) ایمنی اساسا جلوی بخشی از سیستم ایمنی را میگیرند تا به این ترتیب به شناسایی سلولهای سرطانی و حمله به آنها کمک کنند.

واکسن سرطان: واکسنها موادی هستند که در بدن قرار داده میشوند تا واکنش ایمنی در مقابل بیماری خاصی را برانگیزند. ما معمولا واکسنها را به افراد سالم میزنیم تا به پیشگیری از عفونت جلوگیری کنیم اما برخی واکسنها به پیشگیری یا درمان سرطان میتوانند کمک کنند.

ایمنی درمانی های غیر اختصاصی: این درمانها سیستم ایمنی را به طور کلی تقویت میکنند تا در حمله به سلولهای سرطانی تقویت شوند.

 

داروهای ایمنی درمانی در حال حاضر برای درمان انواع مختلف سرطان استفاده میشوند و برخی داروها نیز در حال بررسی و آزمایش هستند. 

دکتر بهزاد رحمانی

 فوق تخصص جراحی ریه و قفسه صدری