سوالات متداول در مورد واریس مری

سوالات متداول در مورد واریس مری

واریس مری چیست؟

واریس مری رگ های بزرگ شده در پوشش مری هستند. از آنجایی که این رگ های واریسی دارای دیواره های ضعیفی هستند می توانند دچار پارگی و خونریزی شوند و مشکل جدی برای فرد ایجاد کنند. خونریزی که ناشی از پارگی سیاهرگ است می تواند ناگهانی و شدید بوده و زندگی فرد را تهدید کند.

واریس مری معمولاً در چه افرادی رخ می دهد؟

واریس مری در افرادی اتفاق می افتد که دچار پر فشاری ورید باب (portal hypertension) هستند. این فشار خون در ورید باب (از کبد عبور می کند) و شاخه هایی که از آن نشات می گیرند رخ می دهد. این مشکل اغلب در افراد با بیماری کبدی پیش می آید.

واریس مری چقدر جدی است؟

در صورتی که واریس منجر به خونریزی شود یک مشکل جدی به حساب می آید. همه افراد خونریزی را تجربه نمی کنند اما ممکن است برای 50 درصد افراد مبتلا به واریس مری رخ دهد. با بالا رفتن فشار ورید باب (ناشی از بدتر شدن مشکل کبدی) این ریسک نیز افزایش پیدا می کند.

افراد مبتلا به سیروز کبدی علاوه بر واریس با علایم و مشکلات دیگری هم مواجه هستند. اما شایع ترین علت بستری شدن در بیمارستان و مرگ این افراد واریس خونریزی دهنده است. در یک دوره خونریزی واریس احتمال مرگ 20 درصد است و البته گفتنی است که این خونریزی عود می کند.

واریس مری چقدر شایع است؟

در افرادی که سیروز کبدی آن ها تشخیص داده شده 30 درصد دارای پرفشاری ورید باب (فشار خون پورتال) هستند و 90 درصد نیز در ده سال آینده این واریس را خواهند داشت. هر چه سیروز کبدی وخیم تر باشد فشار افزایش پیدا کرده و در نتیجه واریس نیز بزرگتر خواهد شد که احتمال پارگی را بالا می برد.

علایم و نشانه های واریس مری کدامند؟

واریس مری مانند واریس رگ های پا نیست که به خوبی مشخص باشد. این رگ های واریسی در عمق حفره قفسه سینه و در محل اتصال مری به معده قرار دارند. حتی در زمان بلع غذا نیز احساس نمی شوند و تا زمانی که خونریزی نکنند فرد متوجه آن ها نمی شود.

پزشک ممکن است در صورت مشاهده علائم دیگری که نشان دهنده فشار خون پورتال یا بیماری مزمن کبدی است مشکوک به ابتلای فرد به واریس مری باشد. این علایم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• یرقان. زرد شدن پوست و چشم ها
• آسیت. تجمع مایع در شکم
• ادم. ورم پا ها
• درد بالای شکم (درد کبد یا طحال).
• خارش. بدون اینکه تظاهری داشته باشد.
• گیجی یا سرگردانی (آنسفالوپاتی کبدی).

در صورت پارگی رگ های واریسی ممکن است فرد هیچ احساسی را تجربه نکند اما باید مراقب علایم خونریزی گوارشی یا از دست دادن خون باشد. این علایم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• استفراغ خون. نشت آهسته خون ممکن است به صورت خون خشک شده و منعقد شده ظاهر شود که شبیه تفاله قهوه است. در صورت پارگی رگ، خون تازه و قرمز در استفراغ خواهد بود.
• وجود خون در مدفوع. در صورتی که فرد خون را قورت دهد و از دستگاه گوارش عبور کند، معمولاً زمانی که از طریق مدفوع خارج می شود سیاه رنگ و شبیه قیر است. با این حال، خونریزی سریع ممکن است به صورت خون تازه و قرمز ظاهر شود.
• رنگ پریدگی در صورت
• احساس خستگی، ضعف و سبکی سر که نشانه های فشار خون پایین می باشد.

در صورت بروز علائم از دست دادن خون شدید و شوک هیپوولمیک، باید به اورژانس مراجعه شود. این علایم عبارتند از:

• ضربان قلب سریع.
• تنفس سریع.
• سرد شدن پوست.
• تعریق.
• اضطراب و سردرگمی.
• از دست دادن هوشیاری.

واریس مری به چه دلیل ایجاد می شود؟

واریس مری نتیجه مستقیم پر فشاری پورتال است که در ورید باب رخ می دهد. این ورید و انشعابات آن از کبد می گذرد و خون را به قلب می رساند.

بدن برای جبران این فشار خون، خون را به ورید های کوچکتری هدایت می کند که برای کنترل حجم بیشتر طراحی نشده اند. در این صورت رگ های کوچک که نازکترین دیواره ها را دارند بزرگ می شوند. این ورید ها در پوشش مخاطی دستگاه گوارش (مری، معده و مقعد) قرار دارند.

تفاوت واریس مری با واریس بخش های دیگر سیستم گوارشی چیست؟

واریس های مری بسیار ظریف بوده و نزدیک سطح مری هستند پس بیشتر بزرگ می شوند و در بیشتر اوقات با پارگی و خونریزی شدید تر همراه هستند. البته واریس در معده و مقعد نیز ممکن است دچار پارگی شود اما در مقایسه با واریس مری کمتر رخ داده و خونریزی آن شدت کمتری دارد.

در صورت خونریزی واریس معده، خونریزی کمتر و به آرامی رخ می دهد بطوری که ممکن است به خودی خود متوقف شود. البته باعث کبودی و آسیب به بافت پوشش معده می شوند (گاستروپاتی پرفشار پورتال). 

واریس در مقعد ممکن است بصورت هموروئید باشد و تا زمان پاره شدن کسی متوجه آن نخواهد شد.

دلیل پاره شدن و خونریزی واریس مری چیست؟

وقتی فشار خون بر روی سیاهرگ بین 50 تا 100 درصد اضافه شود رگ دچار پارگی می شود. واریس های دارای خونریزی معمولاً بزرگتر از 5 میلی متر هستند.

چه چیزی باعث فشار بالای پورتال می شود؟

سیروز کبدی (مرحله نهایی هر بیماری مزمن کبدی) شایع ترین علت فشار خون پورتال است که در نتیجه آسیب طولانی مدت و مزمن کبدی رخ می دهد. التهاب طولانی بافت کبد نهایتاً باعث تبدیل این بافت به اسکار می شود که موجب مسدود شدن جریان خون در سیاهرگ باب می شود. البته این فرآیند چند دهه طول می کشد.

فشار خون پورتال می تواند به دلایل زیر ایجاد شود:

• هپاتیت ناشی از الکل
• استئاتوهپاتیت غیر الکلی
• هپاتیت ویروسی مزمن
• هپاتیت خود ایمنی
• گرانولوم های کبد. مجموعه ای از سلول های التهابی هستند که با عفونت ها و بیماری های التهابی مختلف همراه هستند. این سلول ها ممکن است بصورت تومورهای خوش خیم ورید باب را مسدود کنند.
• لخته شدن خون در ورید پورتال
• بزرگ شدن طحال که می تواند نشانه بیماری کبد یا عفونت حاد باشد.
• پریکاردیت (التهاب پرده دور قلب) انقباضی

واریس مری چگونه تشخیص داده می شود؟

پزشک در ابتدا علائم و سابقه پزشکی فرد از جمله شرایط فعلی یا مزمن او را ارزیابی می کند. معاینه فیزیکی اولیه ممکن است نشانه هایی از خونریزی، از دست دادن خون یا بیماری کبدی را نشان دهد. سپس برای تایید تشخیص آزمایش های خون و تصویربرداری را برای یافتن شواهدی از فشار خون پورتال و واریس دنبال می کند.

چه آزمایشاتی برای تشخیص واریس مری استفاده می شود؟

اگر فرد نشانه هایی از خونریزی فعال نداشته باشد پزشک از تصویر برداری غیرتهاجمی مانند سی‌تی اسکن، آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRA) یا سونوگرافی داپلر برای بررسی رگ های خونی و جریان خون شروع می کند. اگر شواهدی از واریس پیدا کرد، ممکن است برای بررسی بیشتر آندوسکوپی را توصیه کند.

آیا واریس مری قابل درمان است؟

راه های مختلفی برای درمان واریس و پیشگیری و کنترل خونریزی وجود دارد. بیشتر درمان ها با هدف کنترل آسیب انجام می شود. واریس معمولاً کاهش نمی یابد و از بین نمی رود، مگر اینکه فشار خون پورتال کاهش یابد که بر اساس شرایط ایجاد کننده آن ممکن است امکانپذیر باشد.

واریس مری چطور درمان می شود؟

اهداف درمان واریس مری عبارتند از:

• کنترل خونریزی فعال
• جلوگیری از خونریزی در آینده
• در صورت امکان کاهش فشار خون پورتال یا جلوگیری از بدتر شدن آن

برای کنترل خونریزی واریس چه کارهایی انجام می شود؟

خونریزی از واریس مری یک وضعیت اورژانسی است که نیاز به درمان فوری دارد. مراقبت های حمایتی در بیمارستان ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• تزیق مایعات
• تزریق خون.
• تهویه مکانیکی.
• تجویز آنتی بیوتیک برای جلوگیری از عفونت.

در صورتی که وضعیت بیمار پایدار باشد برای تشخیص و درمان خونریزی، آندوسکوپی فوقانی اورژانسی انجام شده و طی آن اقدامات زیر صورت می گیرد.

• استفاده از دارو های تزریقی برای کاهش فشار خون و سفت کردن ورید ها در سیستم ورید پورتال. دارو های رایج مورد استفاده شامل اکتروتید، وازوپرسین و سوماتوستاتین هستند.
• بستن نوار واریس: متخصص آندوسکوپی نوار های الاستیک کوچکی را به دور واریس های خونریزی دهنده می‌پیچد تا جریان خون آن ها را قطع کند. همچنین واریس های بزرگتری را که در آینده در معرض خطر خونریزی هستند را درمان می کنند.

درمان بعدی پس از بستن باند واریس شامل موارد زیر است:

• استفاده از مهارکننده های پمپ پروتون که دارو هایی برای بهبود زخم های کوچک در دستگاه گوارش

 هستند.

• غربالگری منظم برای بررسی خونریزی های دیگر و در صورت لزوم بستن نوار واریس اضافی.
• در صورت ناموفق بودن بستن باند از روش های دیگری برای تغییر مسیر جریان خون پورتال استفاده می شود.

چطور می توان از خونریزی واریس جلوگیری کرد؟

اگر فرد قبلاً برای خونریزی تحت درمان قرار گرفته یا اگر واریس او هنوز خونریزی نکرده است اما در معرض خطر است، پزشک درمان پیشگیرانه را به او پیشنهاد می دهد. پیشگیری به طور کلی شامل موارد زیر است:

• استفاده از بتابلوکر ها: این دارو ها که معمولاً برای درمان فشار خون بالا تجویز می شوند و می توانند خطر خونریزی واریس را تا 50 درصد کاهش دهند. البته ممکن است برای همه مناسب نباشند.
• بستن باند واریس: اگر بتا بلاکرها برای فرد مناسب نیستند، پزشک ممکن است بستن باند را به عنوان یک روش پیشگیرانه انجام دهد.

درمان فشار خون پورتال چطور انجام می شود؟

اگر درمان های فوق خطر خونریزی واریس را کاهش نداد یا اگر فرد عوارض دیگری از فشار خون پورتال دارد پزشک ممکن است روش های جایگزینی را برای کاهش فشار خون پورتال در خود ورید توصیه کند.

این رویه ها عبارتند از:

• شانت پرتو سیستمیک داخل کبدی ترانس ژوگولار (TIPS)
• شانت دیستال اسپلنرنال (DSRS)

شانت پرتو سیستمیک داخل کبدی ترانس ژوگولار چطور انجام می شود؟

در این روش، یک رادیولوژیست در حین تصویربرداری اشعه ایکس یک کاتتر باریک را از طریق ورید گردن به داخل کبد هدایت می کند. یک سیم راهنما که سوزنی در انتهای آن است از طریق کاتتر به ورید پورتال در کبد فرستاده می شود. سوزن ارتباط جدیدی بین سیاهرگ باب و یکی از ورید های کبدی ایجاد می کند که باعث انحراف جریان خون در ورید باب می شود و فشار را کاهش می دهد. پس از بیرون کشیدن سوزن و سیم راهنما، استنت را از طریق کاتتر می فرستند و آن را برای باز نگه داشتن کانال جدید قرار می دهند.

 این روش می تواند بسیار موثر باشد، اما اگر استنت بیش از حد بزرگ باشد و جریان خون پورتال را تغییر مسیر دهد، می تواند عوارضی ایجاد کند. خون هدایت شده به طور معمول فیلتر نمی شود، بنابراین سموم موجود به گردش خون برمی گردند. این سموم می توانند تجمع یافته و باعث اختلال شناختی خفیف (آنسفالوپاتی کبدی) شوند. شانت همچنین می تواند به مرور زمان دوباره بسته شود، به خصوص اگر استنت خیلی کوچک باشد. پس ممکن است به روش دیگری نیاز باشد.

شانت دیستال اسپلنرنال (DSRS) چطور انجام می شود؟

این روش جراحی نتایج طولانی مدتی دارد، اما برای انجام عمل جراحی و بهبودی، فرد باید در شرایط خوبی باشد. این روش با جدا کردن ورید طحال از کبد و اتصال آن به ورید کلیه چپ، جریان خون سیستم پورتال را هدایت می کند. این روش به طور انتخابی و دائمی فشار را کاهش می دهد.

درمان علت فشار خون پورتال چطور انجام می شود؟

گاهی ممکن است بتوان فشار خون پورتال را با درمان علت درمان کرد. اگر علت لخته خون یا عفونت قابل درمان باشد، با درمان آن ها فشار خون پورتال نیز درمان می شود. همچنین آسیب کبدی نیز بر اساس میزان پیشرفت آن و دلیل آسیب به کبد می تواند تا حدی بهبود یابد. 

راه های ممکن برای کاهش آسیب کبدی کدامند؟

با روش های زیر می توان آسیب کبدی را کاهش داد:

• ترک الکل. اگر مصرف الکل دلیل سیروز کبدی باشد، ترک آن به طور قابل توجهی وضعیت فرد را بهبود می بخشد. پزشکان می توانند راه هایی برای ترک مصرف الکل پیشنهاد دهند. حتی اگر الکل عامل اصلی بیماری نباشد، همیشه عاملی در به خطر انداختن سلامت کبد است. 
• کاهش وزن. عوامل متابولیک مرتبط با چاقی از جمله علل اصلی بیماری کبدی هستند. اگر فرد به بیماری کبد چرب مبتلا است، از دست دادن چربی می تواند این عوامل متابولیک را تغییر دهد، ذخیره چربی در کبد را کاهش دهد و از آسیب بیشتر جلوگیری کند. 
• آزمایش و درمان هپاتیت C. هپاتیت C مزمن یکی دیگر از علل اصلی سیروز کبدی است. برخی از مردم نمی دانند مبتلا به این بیماری هستند و برخی از قابل درمان بودن آن آگاه نیستند. آزمایش و درمان می تواند از رسیدن آسیب بیشتر به فرد جلوگیری کند. 

آیا واریس مری قابل درمان است؟

گاهی اوقات به خصوص با کم کردن فشار خون پورتال می توان واریس را کاهش داد اما به ندرت به طور کامل از بین می رود. با تشخیص واریس مری پزشک باید همیشه فرد را تحت نظر داشته باشد چرا که حتی با درمان، ممکن است خونریزی جدیدی رخ دهد.

امید به زندگی افراد مبتلا به واریس مری چقدر است؟

چشم انداز این بیماری به این بستگی دارد که آیا فرد خونریزی ناشی از واریس دارد یا نه و بیماری کبد او چقدر پیشرفته است.

فقط حدود 50 درصد از افراد مبتلا به واریس مری خونریزی دارند. اما اکثر افرادی که واریس مری دارند، عوامل دیگری نیز بر امید به زندگی آن ها تأثیر می گذارد. هنگامی که بیماری کبد به نارسایی کبدی می رسد باید پیوند کبد انجام شود وگرنه کشنده است. 

مرگ و میر ناشی از یک دوره خونریزی از 10٪ در بیماری کبدی اولیه تا بیش از 70٪ در مراحل پیشرفته متغیر است.

در آمار کلی:

• خطر مرگ و میر ناشی از اولین دوره خونریزی واریس 20٪ است.
• در 40 درصد موارد، خونریزی بدون درمان خود به ‌خود برطرف می‌شود.
• در 90 درصد موارد، درمان بستن باند، خونریزی را کنترل می کند.
• با این حال، بدون توجه به درمان، خطر خونریزی جدید 60٪ است.
• خطر مرگ و میر ناشی از دومین دوره خونریزی 30٪ است.
• میزان بقای یک ساله برای افراد مبتلا به سیروز و خونریزی 50 درصد است.