فتق هیاتال (Hiatal Hernia)

فتق هیاتال (Hiatal Hernia)

فتق هیاتال زمانی اتفاق می‌افتد که قسمت بالای معده از سوراخی در دیافراگم بیرون می زند. این بیماری به خصوص با افزایش سن بسیار رایج است. این مشکل همیشه علائمی ایجاد نمی کند، اما زمانی که با علایم همراه باشد، معمولاً به رفلکس اسید مربوط می شود. 

فتق هیاتال چیست؟

فتق زمانی اتفاق می افتد که هر اندام یا بافتی از منطقه ضعیف در سد بافتی که معمولاً حاوی آن است عبور می کند. فتق شایع است و فتق هیاتال از شایع ترین انواع آن است.

دیافراگم سد عضلانی است که حفره شکمی را از حفره قفسه سینه جدا می کند. فتق هیاتال زمانی اتفاق می‌افتد که قسمت بالای معده از طریق سوراخی در دیافراگم به سمت قفسه سینه فشار می‌آورد و باعث باز شدن آن (هیاتوس مری) شده و خارج می شود.

استرس و فشار می تواند این روزنه را در طول زمان بزرگتر کند. این عارضه معمولاً در طی سالیان متمادی به کندی ایجاد می شود. 

انواع مختلف فتق هیاتال کدامند؟

دو نوع اصلی وجود دارد: فتق هیاتال لغزشی و فتق هیاتال پارازوفاژیال. اکثر افراد دارای نوع لغزنده هستند که نوع 1 است. هر سه نوع دیگر فتق که در ادامه به آن ها اشاره شده است پاراازوفاژیال هستند.

نوع 1: که به آن فتق هیاتال لغزنده نیز گفته می شود تاکنون شایع ترین نوع است که 95٪ از تمام فتق های هیاتال را تشکیل می دهد. در این نوع، بخشی از مری که به معده متصل می‌شود، گاهی اوقات از طریق شکاف به سمت بالا و سپس به پایین می‌لغزد.

نوع 2: انواع 2-4 را فتق هیتال پارازوفاژیال می نامند. «پارازوفاژیال» به معنای «کنار مری» است. در نوع 2، قسمت فوقانی معده در کنار مری به سمت بالا حرکت می کند و برآمدگی در کنار آن ایجاد می کند. به این فتق هیاتال غلتان نیز می گویند.

نوع 3: نوع 3 ترکیبی از دو نوع اول است. محل اتصال معده به مری گاهی اوقات از طریق شکاف به بالا می لغزد و قسمت دیگری از معده نیز گاهی اوقات در کنار محل اتصال معده به مری برآمده می شود.

نوع 4: نوع 4 نادر است، اما می تواند پیچیده تر باشد. در این نوع، شکاف به اندازه کافی گسترده است تا دو عضو مختلف از طریق آن فتق کنند. فتق معده را با اندام شکمی دیگری مانند یکی از روده ها، پانکراس یا طحال درگیر می کند.

فتق هیاتال چقدر شایع است؟

فتق هیاتال به خصوص با افزایش سن شیوع بیشتری دارد. در ایالات متحده، حدود 20٪ از جمعیت عمومی را تحت تاثیر قرار می دهد. 50 درصد افراد بالای 50 سال، 60 درصد بالای 60 سال و 70 درصد بالای 70 سال مبتلا می شوند.

علائم فتق هیاتال چیست؟

افراد مبتلا به فتق هیاتال لغزشی فتق خود را احساس نخواهند کرد و بر خلاف سایر انواع فتق، احتمالاً برآمدگی را از بیرون نیز نخواهند دید.

بسیاری از افراد هرگز علائم فتق هیاتال را ندارند. اما در میان کسانی که علایم دارند، شایع ترین علائم مربوط به رفلاکس مزمن اسید (بیماری ریفلاکس معده به مری یا GERD) است که خود علائم زیر را در پی دارد:

• سوزش سردل. احساس سوزش در قفسه سینه، به خصوص بعد از غذا خوردن.
• درد قفسه سینه غیر قلبی. درد مکرر قفسه سینه که شبیه آنژین است.
• سوء هاضمه. احساس سیری بلافاصله پس از غذا خوردن، همراه با یک نوع سوزش و درد شکمی.
• آروغ و پس زدن. برگشت غذا، گاز و اسید به گلوی بیمار
• مشکل در بلع یا وجود توده در گلو در هنگام بلع.
• گلودرد و گرفتگی صدا هنگام صحبت کردن، به دلیل تحریک ناشی از اسید.

همه افراد مبتلا به فتق هیاتال رفلاکس اسید معده ندارند و هرکسی که ریفلاکس اسید معده دارد فتق هیاتال ندارد. اما اگر فردی اخیراً متوجه این علائم شده است ممکن است ارتباطی با فتق هیاتال داشته باشد.

سایر علائم هشدار دهنده احتمالی فتق هیاتال ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• حالت تهوع، به دلیل فشرده شدن معده یا سرریز اسید و یا هر دو.
• تنگی نفس، در صورتی که فتق ریه های بیمار را فشرده کند تنگی نفس ایجاد می شود.
• فشار یا درد در قسمت بالای شکم یا پایین قفسه سینه.

این علائم با فتق های بزرگتر از پارازوفاژیال محتمل تر است.

درد فتق هیاتال چگونه است؟

فتق هیاتال در محل اتصال شکم و قفسه سینه قرار دارد. درد خود فتق ممکن است مانند درد قفسه سینه یا درد شکم باشد. فتق در صورت فشرده شدن در طول فعالیت ها یا موقعیت های خاص ممکن است احساس شود. به عنوان مثال، خم شدن، سرفه کردن یا بلند کردن چیزی سنگین ممکن است بر فتق هیاتال بزرگتر تأثیر بگذارد. درد ممکن است نشانه ای از بدتر شدن آن باشد.

بیشتر اوقات، درد مربوط به ریفلاکس اسید است. اسید، مری را تحریک می کند و ممکن است درد در سرتاسر قفسه سینه یا کمی بالاتر یا پایینتر احساس شود. برای برخی افراد، حتی این درد ممکن است شبیه حمله قلبی باشد. برای اطمینان از علت درد بیمار باید حتماً توسط پزشک معاینه شود.

چگونه فتق هیاتال باعث رفلاکس اسید می شود؟

هنگامی که محل اتصال معده به مری به بالای دیافراگم برود برخی از ماهیچه هایی را که به طور معمول برای جلوگیری از رفلاکس اسید منقبض می شوند را می کشد. هنگامی که این ماهیچه ها نتوانند به اندازه کافی سفت شوند تا مری را به طور موثر ببندند، اسید معده می تواند به داخل آن برگردد. فتق همچنین می تواند یک پاکت اسید را در بالای معده محبوس کند که نمی تواند از بین برود.

چه چیزی باعث فتق هیاتال می شود؟

فتق زمانی امکان وقوع دارد که نقطه ای ضعیف در بافت های جداکننده قسمت های مختلف بدن وجود داشته باشد. آن نقطه ضعیف، روزنه ای را برای فتق ایجاد می کند. فتق هیاتال، از سوراخی به وجود می آید که از قبل وجود داشته است که همان هیاتوس مری است (جایی که مری از دیافراگم عبور می کند). این دهانه فقط باید کمی باز شود تا فتق هیاتال امکان پذیر شود.

گاهی اوقات یک آسیب خاص، جراحی یا حتی یک نقص مادرزادی باعث ضعف اصلی می شود که باعث ایجاد فتق می شود. اما بیشتر اوقات، این آسیب تجمعی ناشی از سال ها استرس و فشار روزانه است. هر چیزی که باعث ایجاد فشار اضافی در حفره شکم شود می تواند به مرور زمان به دیافراگم آسیب برساند. برخی از رایج ترین نیرو هایی که فشار شکمی ایجاد می کنند و به فتق هیاتال کمک می کنند عبارتند از:

• سرفه یا عطسه مزمن.
• زور زدن مزمن برای دفع مدفوع (یبوست).
• چاقی مزمن یا شاخص توده بدنی بیشتر از 30.
• استفراغ مکرر.
• ورزش شدید یا بلند کردن اجسام سنگین.
• بارداری و زایمان.

فتق هیاتال چقدر جدی است؟

در اکثرا موارد جدی نیست و حتی علائمی ایجاد نمی کند. افراد مبتلا به آن شاید هرگز نفهمند که دچار آن شده اند اما فتق بزرگتر در نهایت می تواند جدی شود.

عوارض احتمالی فتق هیاتال چیست؟

شایع ترین مشکلی که فتق هیاتال ایجاد می کند، رفلاکس مزمن اسید است که اگر شدید بوده و با دارو مدیریت نشود می تواند به مرور زمان به مری آسیب برساند.

عوارض ریفلاکس اسید معده می تواند شامل موارد زیر باشد:

• ازوفاژیت: اسید موجود در مری باعث التهاب پوشش مری می شود. التهاب مزمن می تواند باعث درد، مشکلات بلع، زخم و حتی خونریزی شود.
• تنگی مری. التهاب مزمن می تواند باعث ایجاد زخم در بافت های مری شود. بافت اسکار می تواند با ماهیچه های بلع تداخل کند و باعث باریک شدن مری شود.
• مری بارت. التهاب مزمن همچنین می تواند در نهایت منجر به تغییرات بافتی به نام مری بارت شود. این وضعیت به خودی خود مضر نیست، اما پیش سرطانی در نظر گرفته می شود.

در موارد نادر فتق هیاتال در صورت گیر کردن یا فشرده شدن در هیاتوس ممکن است عوارضی ایجاد کند. این مورد معمولاً فقط با انواع کمتر شایع فتق هیاتال اتفاق می افتد و عوارض آن می تواند شامل موارد زیر باشد:

• انسداد دستگاه گوارش. معده یا اندام دیگری ممکن است در حفره گیر کرده و فشرده شود یا پیچ خورده و در مجرای گوارشی انسداد ایجاد کند.
• گاستریت. اسید به دام افتاده در قسمت فتق معده می تواند باعث التهاب، زخم معده و خونریزی در داخل شود.
• ایسکمی (Ischemia). فتق ممکن است آنقدر فشرده شود که جریان خون خود را قطع کند. این منجر به التهاب و درد در اندام و در نهایت مرگ بافت می شود.

فتق هیاتال چگونه تشخیص داده می شود؟

پزشکان با مشاهده تصاویر مری و معده و گاهی بطور اتفاقی فتق هیاتال را پیدا می کنند. در صورتی که فرد علایم رفلاکس معده داشته باشد پزشکان بصورت هدفمند به دنبال فتق هیاتال خواهند بود. آن ها ممکن است کار را با آزمایش pH مری برای تأیید وجود اسید در مری شروع کنند. در صورت تایید وجود اسید در مری آن ها با آزمایش های تصویربرداری پیگیری می کنند تا دلیل آن را بیابند.

تست هایی که می توانند فتق هیاتال را تشخیص دهند عبارتند از:

• تصویر برداری اشعه ایکس از قفسه سینه. اشعه ایکس یا رادیوگرافی قفسه سینه از پرتو برای گرفتن تصاویر سیاه و سفید از داخل حفره قفسه سینه، جایی که مری قرار دارد، استفاده می کند.
• ازوفاگرام مری. نوعی تصویربرداری با اشعه ایکس از مری در حال فعالیت است. هنگام قورت دادن، از داخل مری فیلم برداری می کند.
• آندوسکوپی فوقانی. یک دوربین کوچک در انتهای یک لوله بلند به داخل مری و معده می رود و تصاویر زنده را روی صفحه نمایش می دهد.
• مانومتری مری. این آزمایش از یک کاتتر در داخل مری برای اندازه گیری فشار عضلات استفاده می کند و سپس داده ها را به نقشه فشار توپوگرافی تبدیل می کند.

آیا فتق هیاتال از بین می رود؟

فتق ها از بین نمی روند و معمولاً با گذشت زمان بدتر می شوند. اما این به معنای ایجاد مشکل قطعی برای افراد نیست. در صورتی که فتق هیاتال علائمی ایجاد نمی کند، ممکن است نیازی به درمان آن نباشد اما اگر چنین نباشد می‌توان انتظار داشت که این علائم ادامه یافته و احتمالاً بدتر شوند. ممکن است بتوان رفلاکس خفیف اسید را با دارو ها مدیریت کرد اما اگر مورد شدید تری باشد ممکن است نیاز به ترمیم با جراحی داشته باشد.

فتق هیاتال چطور درمان می شود؟

پزشک ماهیت فتق، ریفلاکس و علائم آن را به طور کامل ارزیابی می کند تا بهترین رویکرد درمانی طولانی مدت را برای بیمار تعیین کند. گزینه های درمانی عبارتند از:

• تحت نظر گرفتن شرایط. اگر فتق بیمار را آزار نمی دهد، ممکن است نیازی به درمان نداشته باشد. اما پزشک بیمار را تحت نظر قرار می دهد چرا که به احتمال زیاد با گذشت زمان فتق او بزرگتر می شود.
• استفاده از دارو ها. دارو ها نمی توانند رفلاکس اسید را متوقف کنند، اما می توانند محتوای اسید معده را کاهش دهند. این باعث می شود رفلاکس آسیب کمتری برای بیمار داشته باشد و درد ناشی از آن را کاهش دهد.
• عمل جراحی. با یک عمل جراحی جزئی می توان فتق هیاتال را ترمیم کرد. جراحی یک گزینه درمانی است که می توان برای هر کسی استفاده کرد اگرچه همه به آن نیاز ندارند. برخی از افراد ممکن است زودتر و برخی دیگر دیرتر به آن نیاز داشته باشند.

استفاده از دارو ها برای از بین بردن علایم 

اگر بیمار رفلاکس گاه به گاه دارد، می تواند آن را با دارو های ضد اسید بدون نسخه (OTC) درمان کند. اما در صورتی که رفلاکس او بیشتر باشد برای استفاده طولانی مدت و روزانه به نسخه نیاز خواهد داشت. پزشکان معمولاً مهارکننده های پمپ پروتون (PPIs) را برای این منظور تجویز می کنند. اینها به طور موثری از ایجاد آسیب اسید در مری جلوگیری کرده و آن را ترمیم می کنند. اما نمی‌توانند بزرگتر شدن فتق را متوقف کنند.

عمل جراحی برای درمان فتق هیاتال

پزشکان جراحی ترمیم فتق را در موارد زیر توصیه می کنند:

• فتق علائم یا عوارضی ایجاد می کند که دارو ها نمی توانند از آن ها جلوگیری کنند.
• این دارو ها عوارض جانبی ایجاد می کنند که بر سلامت یا کیفیت زندگی فرد تأثیر می گذارد.
• فتق به اندازه ای بزرگ است که خطری برای ایجاد عوارض شدید تر در آینده باشد.

جراحی، فتق هیاتال فتق را به این صورت درمان می کند:

• پزشک معده و قسمت تحتانی مری را به زیر دیافراگم به عقب می کشد.
• سوراخ دیافراگم که از آن فتق وارد شده است را می بندد.

این روش فوندوپلیکاسیون (Fundoplication) نامیده می شود. این نام به قسمت بالای معده اشاره دارد که به آن فوندوس می گویند. در طول این عمل، جراح فوندوس را به دور قسمت تحتانی مری می پیچد و آن را با منگنه های جراحی یا بخیه می‌چسباند. این کار ماهیچه ای را که دو اندام را از هم جدا می کند (اسفنکتر تحتانی مری) سفت می کند. در صورت امکان، پزشکان این کار را با جراحی لاپاراسکوپی کم تهاجمی انجام می دهند.

بهبودی پس از جراحی فتق هیاتال چقدر طول می کشد؟

بسته به شرایط و نوع جراحی ممکن است در روند بهبودی نیاز باشد تا بیمار به مدت یک یا دو روز در بیمارستان باشد. در صورتی که ترمیم فتق با جراحی لاپاراسکوپی یا رباتیک انجام شود بهبودی معمولاً کوتاه تر و آسان تر است چرا که در این روش ها به جای برش بزرگتر مورد نیاز برای جراحی باز، از برش های کوچک و به فرم سوراخ کلید (keyhole incisions) استفاده می شود. اما گاهی اوقات، جراحی باز ضروری است.

بعد از ترخیص بیمار باید دوره بهبودی را دو تا شش هفته در خانه بگذراند. در طول این دوره، به دلیل علائم و عوارض جانبی موقتی، نمی تواند به طور معمول غذا بخورد. پزشک یک رژیم غذایی بسیار محدود را تجویز می کند که با مایعات شفاف شروع می شود و به تدریج به سمت غذا های نرم و در نهایت مواد جامد می رود. کاهش وزن پس از جراحی فتق هیاتال رایج است (4.5 تا 6.8 کیلوگرم).

جراحی برای درمان فتق هیاتال چقدر موثر است؟

جراحی فتق هیاتال در 90 درصد موارد موفقیت آمیز است. اکثر افراد پس از جراحی فتق هیاتال می توانند دارو ها را قطع کنند و از زندگی بدون رفلاکس اسید لذت ببرند. بیماران حداقل یک بار در سال پس از بهبودی، برای بررسی فتق ترمیم شده خود و اطمینان از اینکه همه چیز درست کار می کند، باید چک آپ را انجام دهند. 

در مطالعات طولانی مدت، فتق هیاتال در نهایت چندین سال پس از عمل جراحی، معمولاً تا 50 درصد، عود می کند. این ممکن است به این دلیل باشد که بخشی از عمل شکست خورده است، یا ممکن است به این دلیل باشد که نیرو های اصلی که باعث فتق اول شده اند هنوز فعال هستند و باعث ایجاد فتق جدیدی شده اند. با این حال، همه فتق های عود کننده علائم مشابهی ایجاد نمی کنند. با انجام جراحی دیگری برای درمان فتق، اغلب برای همیشه این مشکل حل می شود.

چگونه می توان فتق هیاتال خود را در خانه درمان کرد؟

اگر با فتق هیاتال روبرو هستید و علائم گاه به گاهی ایجاد می کند، ممکن است بتوانید علایم آن را در خانه با مصرف دارو های بدون نسخه و تغییر شیوه زندگی درمان کنید. آنتی اسید ها می توانند به خنثی کردن شعله های گاه به گاه اسید کمک کنند. البته نباید آن ها را زیاد مصرف کنید. برخی تغییرات سبک زندگی نیز ممکن است به کاهش دفعات و شدت رفلاکس کمک کند. مثلا:

• به دنبال یک شاخص توده بدنی باشید که برای شما سالم باشد. اگر اضافه وزن به رفلاکس کمک می کند، کاهش وزن می تواند به کم شدن علایم کمک کند.
• وعده های کوچکتر بخورید. وعده های غذایی کوچکتر حجم کلی و فشار معده را کاهش می دهد.
• چربی کمتری بخورید. وعده های غذایی غنی و چرب باعث تحریک اسید معده شده و آنزیم های بیشتری برای کمک به هضم آن ها نیاز است.
• شام را زودتر بخورید و از دراز کشیدن تا چند ساعت پس از صرف غذا خودداری کنید.
• وضعیت خواب خود را تنظیم کنید. بالا بردن سر در شب و خوابیدن به پهلوی چپ می تواند به جلوگیری از رفلاکس هنگام خواب کمک کند. یک بالش بدن با طراحی خاص می تواند به این امر کمک کند.
• ترک سیگار. سیگار کشیدن بر عضله اسفنکتر تحتانی مری تأثیر می گذارد و آن را ضعیف تر می کند. همچنین می تواند باعث سرفه مزمن شود که بر عضلات اطراف فتق هیاتال فشار وارد می کند.