بیماری زخم گوارشی یا زخم پپتیک (Peptic Ulcer Disease)

زخم پپتیک زخمی باز است که در پوشش معده یا اثنی عشر (اولین قسمت روده کوچک) یافت می شود.


زخم اثنی عشر در پوشش آن رخ می دهد.


علائم بیماری زخم پپتیک

علائم این بیماری ممکن است مشابه سایر بیماری های دستگاه گوارش فوقانی باشد. علائم عبارتند از:

  • ناراحتی یا درد شکم
  • حالت تهوع
  • دردی که به پشت بدن هم کشیده می شود (که می تواند نشان دهنده نفوذ زخم باشد)
  • احساس سوزش و حسی شبیه درد گرسنگی
  • دردی که با خوردن غذا تشدید می شود (ممکن است نشان دهنده زخم معده باشد)
  • درد تسکین یافته با غذا (ممکن است نشان دهنده زخم اثنی عشر باشد)

علائم بیماری زخم پپتیک اغلب غیر اختصاصی است و برای تشخیص باید به متخصص گوارش مراجعه شود.

تشخیص بیماری زخم پپتیک

تشخیص بیماری زخم پپتیک با یک معاینه فیزیکی جامع آغاز می شود. پزشک از بیمار در مورد علائم و سابقه پزشکی او سوال می پرسد.

سایر آزمایش های تشخیصی که ممکن است پزشک تجویز کند عبارتند از:

  • رادیوگرافی کنتراست باریم
  • تست های آزمایشگاهی
  • آندوسکوپی دستگاه گوارش

رادیوگرافی کنتراست باریم

رادیوگرافی کنتراست باریم (اشعه ایکس) یا سری دستگاه گوارش فوقانی (GI) تصویر برداری اشعه ایکس تخصصی برای بررسی ناهنجاری ها است.

رادیوگرافی کنتراست باریم به اینصورت انجام می شود:

  • بیمار باید محلول حاجب به نام باریم را ببلعد.
  • باریم مری و دستگاه گوارش بیمار را می پوشاند و تشخیص زخم پپتیک را برای پزشک آسان تر می کند.
  • تصویر اشعه ایکس گرفته می شود.

البته این روش تشخیص قطعی ارائه نمی دهد، زیرا بین زخم های خوش خیم و بدخیم تمایز قائل نمی شود. علاوه بر این، ممکن است تفسیر اشعه ایکس در بیمارانی که قبلاً جراحی معده یا زخم ناشی از التهاب مزمن داشته اند، دشوار باشد.

تست های آزمایشگاهی

بیمارانی که به درمان استاندارد زخم معده پاسخ نمی‌دهند ممکن است به آزمایش های تخصصی نیاز داشته باشند. در صورتی که علایم بیمار پس از هشت هفته درمان بهبود نیافت، در اینصورت پزشک انجام برخی آزمایشات را تجویز می کند که شامل موارد زیر است:

  • اندازه گیری گاسترین و کلسیم سرم: سطوح بالای این هورمون ها ممکن است نشان دهنده مشکل جدی تری باشد، مانند:
  • گاسترینوم: تومور های مرتبط با یک اختلال گوارشی نادر به نام سندرم زولینگر-الیسون
  • نئوپلازی غدد درون ریز متعدد (MEN): اختلالی که در آن غدد درون ریز بیش از حد فعال هستند یا تومور را تشکیل می دهند.
  • آزمایش عفونت هلیکوباکتر پیلوری. این آزمایش به روش های مختلفی انجام می شود:
  • آندوسکوپی با بیوپسی برای به دست آوردن نمونه بافت برای آزمایش وجود باکتری
  • تست تنفس اوره، یک روش غیر تهاجمی
  • آزمایش سرولوژیک، آزمایش خون
  • آنتی ژن مدفوع، روش غیرتهاجمی دیگر برای آزمایش هلیکوباکتر پیلوری

تشخیص با آندوسکوپی

در این روش تشخیصی، آندوسکوپی دستگاه گوارش همراه با نمونه برداری (بیوپسی) برای تشخیص بیماری زخم گوارشی انجام می شود. آندوسکوپی دستگاه گوارش به پزشک اجازه می دهد تا پوشش مخاطی دستگاه گوارش فوقانی را بررسی کند.

آندوسکوپی و بیوپسی دو بخش از یک روش هستند:

  • آندوسکوپی به استفاده از یک لوله انعطاف پذیر و روشن به نام آندوسکوپ اشاره دارد. پزشک آندوسکوپ را از طریق دهان وارد معده بیمار می کند. در انتهای آندوسکوپ یک دوربین وجود دارد تا پزشک بتواند داخل بدن را ببیند. 
  • با بیوپسی پزشک نمونه بافت کوچکی را برمی دارد تا برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه آسیب شناسی ارسال کند.

آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی اینطور انجام می شود:

  • بیمار دارو های آرامبخش دریافت می کند و در طول آندوسکوپی خواب است.
  • سپس به پهلوی چپ خوابانده می شود که به آن حالت جانبی چپ می گویند.
  • پزشک آندوسکوپ را از طریق دهان و حلق وارد مری می کند.
  • آندوسکوپ تصویری از مری، معده و دوازدهه را به مانیتوری که پزشک در حال تماشای آن است، ارسال می کند.
  • برای برداشتن نمونه بافتی فورسپس بیوپسی در آندوسکوپ قرار داده می شود.

ازوفاگوگاسترودئودنوسکوپی (EGD) آندوسکوپی خاصی برای تشخیص بیماری زخم پپتیک است. این آزمایش می تواند زخم، محل و اندازه آن را شناسایی کند.

درمان بیماری زخم پپتیک

زخم پپتیک اغلب به دلیل تولید بیش از حد اسید معده ایجاد می شود. بسیاری از گزینه های درمانی بر کاهش یا سرکوب تولید اسید معده تمرکز دارند. اگر پزشک تشخیص دهد که بیمار عفونت هلیکوباکتر پیلوری دارد، برای درمان آن اقدام خواهد کرد.

هدف از درمان بیماری زخم پپتیک عبارت است از:

  • تسکین علائم
  • بهبود ضایعات
  • جلوگیری از عود
  • جلوگیری از عوارض

درمان های زخم پپتیک عبارتند از:

  • دارو
  • عمل جراحی

گاهی اوقات، درمان منجر به وقوع برخی عوارض می شود.

درمان بیماری زخم پپتیک با دارو

چندین درمان دارویی مختلف برای کمک به کاهش اسید معده و پوشاندن زخم ها موجود است:

  • آنتی اسید ها اسید معده را خنثی می کنند. عیب این دارو ها این است که برای موثر بودن آن ها باید دوز نسبتاً زیادی مصرف شود و می تواند عوارض جانبی ناخواسته ای مانند اسهال ایجاد کند.
  • مسدود کننده های هیستامین (H2) با مسدود کردن گیرنده های H2 اسید معده را کاهش می دهند. این دارو ها ترشح اسید را کاهش می دهند و یک گزینه درمانی نسبتا بی خطر هستند.
  • مهارکننده های پمپ پروتون (PPIs) دارو هایی هستند که سه مسیر اصلی تولید اسید را مسدود می کنند. PPI ها تولید اسید را بسیار موثرتر از مسدود کننده های H2 سرکوب می کنند. PPIها استاندارد طلایی در درمان دارویی بیماری زخم پپتیک هستند.
  • دارو هایی برای محافظت و تقویت پوشش مخاطی معده
  • آنتی بیوتیک برای درمان هلیکوباکتر پیلوری در صورت تشخیص

عوارض بیماری زخم پپتیک

سه عارضه اصلی زخم پپتیک عبارتند از:

  • خونریزی (خونریزی بیش از حد)
  • ایجاد سوراخ در دیواره معده
  • انسداد خروجی معده یا تنگی پیلور که با باریک شدن پیلور رخ می دهد. پیلور (pylorus) دهانه معده به روده کوچک است.

این عوارض می تواند با گزینه های درمانی مختلف از جمله آندوسکوپی درمان شود.