جراحی نای: نای شکافی یا تراکئوستومی
جراحی نای تراکئوستومی (Tracheostomy) عمل جراحی است که برای رساندن اکُسیژن و هوای کافی به ریه ها انجام میشود و در آن از گردن، سوراخی در نای درست میشود. کسی که تراکئوستومی میکند، از لوله تراکئوستومی که در سوراخ گردن او جایگذاری شده نفس میکشد.
تراکئوستومی میتواند ماندگار یا گذرا باشد.
تراکئوستومی با تراکئوتومی چه تفاوتی دارد؟
تراکئوتومی به عملی گفته میشود که در آن در نای برش زده میشود و خود سوراخ ایجاد شده که گذرا یا ماندگار است را تراکئوستومی میگویند.
چه کسانی نیاز به جراحی نای تراکئوتومی پیدا میکنند؟
همه این جراحی ها برای رساندن هوای کافی به شش ها انجام میشوند. در تراکئوتومی اورژانسی، کسی که دچار بیماری حاد (وضعیتهای پزشکی که باعث بسته شدن راه هوایی یا فلج شدن ماهیچه های تنفسی میشوند) یا جراحتی شده است که راه هوایی اش بسته شده با تراکئوتومی نجات داده میشود.
پشت سر گذاشتن این درمان در کسانی که با دستگاه تنفس مصنوعی (ونتیلاتور) یا کسانی که در مراقبتهای ویژه هستند آسانتر است و کمتر نیاز به آرام بخش دارند.
متداولترین دلایل انجام تراکئوتومی اینها هستند:
- وابستگی بلندمدت به ونتیلاتور برای تنفس
- میانبر زدن بخش بالایی راه هوایی که بسته شده است
- تمیز کردن و بیرون آوردن ترشحات از راه تنفسی
- اکسیژن رسانی آسانتر یا مطمئن تر به شش ها
چه مشکلاتی نیاز به نای شکافی و لوله گذاشتن پیدا میکنند؟
آن دسته از مشکلات مربوط به راههای هوایی که نیاز به تراکئوستومی را در پی دارند اینها هستند:
- تومورهایی مانند هایگرومای کیستیک cystic hygroma (تومور خوش خیمی که در گردن نوزاد ممکن است درست شود)
- عفونتهایی مانند اپی گلوتیت و یا خروسک
- تنگی راه هوایی زیر تارهای صوتی و بالای نای (تنگی ساب گلوت)
- ساب گلوتیک وب
- تراکئومالاسی یا تراکئومالاسیا
- فلج تارهای صوتی
- اسپاسم یا آسیب دیدگی حنجره
- ناهنجاریهای مادرزادی راه تنفسی
- بزرگی زبان یا کوچکی فک که راه هوایی را میبندد
- سندرمهای پیر رابین ( Pierre Robin syndrome) و تریچر کالینز (Treacher Collins)
- آسیب دیدگی شدید دهان یا گردن
- سوختگی راه هوا به دنبال استنشاق دود، بخار داغ یا مواد شیمیایی خورنده
- وقفه تنفسی یا اپنه خواب انسدادی
- انسداد ناشی از جسم خارجی
آن دسته از مشکلات مربوط به ششها که نیاز به تراکئوستومی را در پی دارند اینها هستند:
- نیاز به پشتیبانی تنفسی درازمدت (مانند دیسپلازی برونکو پالمنِری bronchopulmonary dysplasia که به اختصار به آن بی پی دی میگویند)
- بیماری مزمن ریه
- آسیب دیدگی دیواره قفسیه سینه
- اختلال عملکرد دیافراگم
از دیگر دلایل نیاز به تراکئوستومی اینها هستند:
- بیماریهای ماهیچه ای عصبی که ماهیچه های تنفسی را فلج یا ضعیف میکنند
- به بینی پریدن غذا یا مایعات در اثر مشکلات ماهیچه ای یا حسگری گلو
- شکستگی مهره های گردن همراه با آسیب دیدگی طناب نخاعی
- کما یا بیهوشی درازمدت
- اختلالات کنترل تنفسی مانند وقفه تنفسی دستگاه عصبی مرکزی (اپنه مرکزی) یا هایپو ونتیلیشن مرکزی مادرزادی
- عمل جراحی و سوختگی های سر و صورت
- آنافیلاکسی
چه زمانی لوله تنفسی برداشته و سوراخ نای بسته میشود؟
برداشتن لوله زمانی انجام میشود که هوشیار هستید و نشانه هایی دارید از این که گردش هوا به ریه ها به خوبی انجام میشود:
- نیازی به ونتیلاتور ندارید
- ترشحات دستگاه تنفسی کاهش یافته است
- سرفه شدید
- جزئی بودن مشکلات تنفسی
برداشتن لوله را بدون عمل جراحی نیز میتوان انجام داد ولی باید در مطب پزشک انجام شود. بر روی تخت دراز میکشید و پزشک لوله را برداشته و سوراخ نای را پانسمان میکند. از شما خواسته میشود هنگام حرف زدن یا سرفه کردن انگشت خود را روی سوراخ بگیرید و آن را بپوشانید.
نخست ممکن است تنفستان تند تند باشد تا هنگامی که به تنفس از راه دهان و بینی عادت کنید.
آیا پس از برداشتن لوله تنفسی، سوراخ گردن با جراحی بسته میشود؟
پس از برداشتن لوله از نای، پزشک یا پرستار پانسمان سوراخ گردنتان را انجام میدهد. معمولا پس از دو هفته سوراخ تراکئوستومی خود بسته میشود و تنها جای زخم کوچکی در پایین گردن به جا می ماند. اگر سوارخ خود بسته نشد، عمل جراحی کوچکی برای بستن آن انجام میشود.
بهبودی پس از عمل جراحی تراکئوستومی چقدر طول میکشد؟
تراکئوستومی 10 تا 14 روز زمان میبرد تا بهبود یابد. در این مدت ممکن است احساس درد یا ناراحتی در گلو و گردن داشته باشید که گذرا است. با گذر زمان به تنفس از راه لوله عادت میکنید.
خطرات و عوارض نای شکافی و گذاشتن لوله تنفسی چیست؟
این جراحی همانند هر جراحی دیگری میتواند عوارضی مانند عفونت و خونریزی به دنبال داشته باشد ولی عوارض جدی مانند عفونت شدید به ندرت رخ میدهد.
عوارض اولیه لوله گذاری نای (در هنگام جراحی یا اندکی پس از آن) که ممکن است تجربه شوند:
- خونریزی
- گیر کردن هوا در پیرامون شش ها
- گیر کردن هوا در زیر پوست پیرامون تراکئوستومی (آمفیزم زیرجلدی)
- آسیب دیدگی مری
- آسیب دیدن عصبهایی که تارهای صوتی را تکان میدهند
- بسته شدن لوله تراکئوستومی با لخته خون، مخاط یا فشار دیواره های راه هوایی. با مکش، مرطوب کردن هوا و برگزیدن لوله تراکئوستومی خوب، میتوان از این عارضه پیشگیری کرد.
عوارض جانبی لوله گذاری نای که دیرتر ممکن است پدیدار شوند:
- بیرون آمدن اتفاقی لوله
- عفونت سوراخی که لوله در آن جایگذاری شده یا پیرامون آن
- آسیب دیدن نای که میتواند در پی فشار لوله، باکتریهایی که عفونت درست میکنند، بافت جوشگاه و یا اصطکاک زیاد لوله رخ دهد
عوارض جانبی درازمدت لوله گذاری نای
عوارضی که ممکن است پس از چندین ماه یا چندین سال داشتن لوله در نای رخ دهد اینها هستند:
- نازک شدن یا فرسایش نای در پی ساییدگی لوله به آن
- فیستول نای – مری (سوراخ یا گذرگاهی که میان نای و مری ممکن است باز شود)
- رشد توده ها (بافت گرانولار) که پیش از برداشتن لوله ممکن است نیاز باشد با جراحی برداشته شوند
- تنگی یا فروافتادگی راه هوایی در بالای سوراخ نای که احتمالا نیاز به جراحی اصلاحی را در پی دارد
- پس از برداشتن لوله، سوراخ ممکن است خود بسته نشود. اگر لوله نای بیش از 16 هفته در نای بماند احتمال این که برای بستن آن نیاز به جراحی باشد بیشتر میشود
عوارض ناشی از جراحی نای در چه کسانی بیشتر است؟
رویهم رفته عوارض این جراحی و پیامدهای لوله تنفسی گذاشتن در درازمدت در کودکان و به ویژه نوزادان بیشتر است. افزون بر این، در کسانی که ویژگیهای زیر را داشته باشند احتمال عوارض بیشتر میشود:
- کسانی که سیگار میکشند
- بیماران دیابت
- کسانی که الکل زیاد مینوشند
- کسانی که دستگاه ایمنی شان ضعیف است (مانند بیماران ایدز و شیمی درمانی)
- کسانی که دچار بیماریها یا عفونتهای مزمن ریه هستند
- کسانی که پیوسته داروهای کورتون (استروئید) مصرف میکنند
دیدگاه خود را بنویسید