سرطان نای
سرطان نای به سرطانی گفته میشود که از خود نای آغاز شده باشد نه این که بر اثر گسترش سرطان از جای دیگری از بدن به نای، ایجاد شده باشد. سرطان نای به طور کلی وضعیتی نادر است.
چه تومور خوش خیم باشد چه سرطان، خواه تومور از خود نای آغاز شده باشد یا از متاستاز سرطان دیگری به نای گسترش یافته باشد، به هر روی معمولا تنگی نای و دشوار شدن گردش هوا در راههای هوایی را در پی دارد و باید درمان شود.
انواع سرطان نای
سه سرطان شایع در نای اینها هستند:
- کارسینوم سلولهای سنگفرشی (Squamous cell carcinoma) که بیشتر در مردان میان 50 تا 70 سالگی دیده شده و معمولا با سیگار کشیدن پیوند دارد. این تومور به تندی رشد کرده و ممکن است زمانی تشخیص داده شود که به اندازه ای بزرگ شده که نمیتوان آن را برداشت.
- کارسینوم کیستیک آدنوئید (adenoid cystic carcinomas) که در امتداد لایه پوشاننده درون نای گسترش می یابد برخلاف کارسینوم سلولهای سنگفرشی معمولا کند رشد بوده و با استعمال دخانیات پیوند ندارد. این سرطان نای معمولا در زنان و مردان 40 تا 60 ساله دیده میشود.
- تومور کارسینوئید گونه ای سرطان نای است که به کندی رشد میکند و از سلولهای اندوکرین (دستگاه هورمونی) یا دستگاه عصبی آغاز میشود. این تومورها در هر جایی از بدن میتوانند رشد کنند از جمله نای.
تومورهای نای میتوانند خوش خیم نیز باشند یعنی سرطان نیستند و به بخشهای دیگر بدن گسترش نمی یابند ولی باز هم از آنجایی که نای را تنگ میکنند و دم و بازدم دشوار میشود، دردسر ساز هستند، به ویژه که برخی از آنها میتوانند سرطانی شوند.
برخی از تومورهای خوش خیم متداولتر نای اینها هستند:
- تومور کندروم (Chondromas): شایعترین تومورهای نای تومورهای کندروم هستند که از غضروف آغاز میشوند. این نوع تومور پس از مدتی میتوانند سرطانی شوند.
- تومور همانژیوم (Hemangiomas): این تومورها در رگهای خونی کوچک درست میشوند و هم در کودکان و هم در بزرگسالان دیده میشوند. اگر کودکی دچار خال همانژیوم باشد و ناگهان دچار مشکلات تنفسی شود باید تومور همانژیوم او بررسی شود.
- تومور پاپیلوما (Papillomas ): این تومورها در اثر فعالیت ویروس پاپیلومای انسانی (به اختصار به آن اچ پی وی میگویند) درست میشود. پاپیلوماتوز به تومورهای پاپیلومای چندگانه اشاره دارد.
علائم و نشانه های سرطان نای چیست؟
از آنجایی که تومور در درون نای جای دارد مشکلات تنفسی معمولا اولین نشانه آن است، خواه تومور خوش خیم باشد یا سرطانی.
یادتان باشد مشکلات تنفسی در وضعیتهای پزشکی دیگر ماند آسم، تنگی نای، برونشیت، بیماری انسداد مزمن ریه و دیگر موارد نیز دیده میشود از این رو باید به دنبال نشانه های دیگر آن بود.
از دیگر نشانه های تومور نای اینها هستند:
- خس خس سینه
- سرفه هایی که بهبود نمی یابند یا با گذر زمان بدتر میشوند
- تنگی نفس به ویژه با رشد تومور
- نفس نفس زدن
- درد سینه
- خلط بیرون دادن (میتواند همراه خون یا بدون خون باشد)
- دم و بازدم صدادار (برای نمونه ممکن است صدای خفیف سوت شنیده شود)
- عفونتهای تفنسی پی در پی در بخش بالای دستگاه تنفسی
- مشکل بلع
- دیدن خون در خلط یا رگه هایی از خون در مخاط
- کاهش وزن بی دلیل
- گرفتگی صدا که میتواند نشان دهنده رشد تومور به فراتر از نای و فشار دادن مری باشد
چه عواملی باعث سرطان نای میشوند؟
شایعترین سرطان نای که سرطان سلولهای سنگفرشی است نتیجه مستقیم سیگار کشیدن می باشد. اگر دخانیات مصرف میکنید، برای کنار گذاشتن آن باید برنامه ریزی جدی با کمک پزشک داشته باشید.
یکی دیگر از عوامل زمینه ساز سرطان نای، همانژیوم است که ممکن است از صورت به گردن برسد.
عوامل زمینه ساز سرطان نای چیست؟
- قرار گیری در معرض مواد سرطانزا یکی از عوامل زمینه ساز سرطان نای است. اگر به مدت طولانی در معرض آلاینده ها و مواد شیمیایی مانند آلودگی های صنعتی قرار بگیرید خطر برخی سرطانها از جمله سرطان نای افزایش می یابد.
- سابقه پرتودرمانی در گردن یا سینه میتواند احتمال سرطان نای را افزایش دهد.
- التهاب مزمن مانند برونشیت مزمن یا دیگر بیماریهای ریوی میتوانند تا اندازه ای احتمال سرطان نای را افزایش دهند.
روشهای تشخیص سرطان نای چیست؟
تومورهای نای را سخت میتوان تشخیص داد چرا که به ندرت رخ داده و در بیشتر موارد رشدشان کند است. از این رو ممکن است با دیگر مشکلات تنفسی مانند آسم یا برونشیت اشتباه گرفته شوند. از آنجایی که سرطان نای علائم اختصاصی ندارد، پزشک بر پایه یک یا چند آزمایش زیر تشخیص علت مشکل تنفسی شما را انجام میدهد:
- سی تی اسکن (توموگرافی کامپیوتری): این اسکنها تصاویری از درون بدن نشان میدهند که از روی آنها میتوان اندازه تومور، تنگی نای و وضعیت گره های لنفاوی پیرامون را شناسایی کرد.
- برونکوسکوپی: برونکوسکوپ یک شلنگ باریک است که در سر آن دوربین و چراغی جای گرفته تا پزشک با کمک آن بتواند درون نای را ببیند و هر گونه ناهنجاری در آن را شناسایی کند. همچنین اگر نیاز به برداشتن بافت یا سلولی برای نمونه برداری سرطان باشد، با همین برونکوسکوپی میتوان بیوپسی را انجام داد. برونکوسکوپی مجازی به گونه ای سی تی اسکن گفته میشود که نیاز به برونکوسکوپی را گاهی برطرف میکند چرا که تصاویر باکیفیت و خوبی به دست میدهد ولی امکان نمونه برداری با آن نیست .
- آزمایش عملکرد ریه: در این روش بررسی میشود شش ها چقدر خوب کار میکنند و آیا الگوی انسداد نای را نشان میدهند یا نه.
روشهای درمان سرطان نای چیست؟
برای درمان سرطان نای چند روش وجود دارد. برخی درمانها برای کاهش علائم هستند و برخی دیگر درمان قطعی بیماری به شمار می آیند. درمان بستگی به مرحله سرطان و جایگاه آن دارد.
اگر تومور بسیار بزرگ باشد یا به بخشهای پیرامون گسترش یافته باشد، برداشتن آن با جراحی ممکن است گزیه خوبی نباشد. رویهم رفته عمل جراحی نای معمولا نخستین گام درمانی برای سرطان نای است که گسترش نیافته و محدود است. نوع جراحی بستگی به گستردگی و جایگاه تومور دارد.
برخی از روشهای جراحی و غیر جراحی درمان سرطان نای اینها هستند:
- عمل جراحی برداشتن بخشی از نای: در این جراحی بخشی از نای که تومور در آن است برداشته میشود. در این عمل تومور و بخشی از بافتهای پیرامون آن برداشته میشود. این درمان اگر انجام پذیر باشد گزینه خوبی است. جراح دو سر باقیمانده نای را به هم وصل میکند. تکنیکهایی برای به هم پیوند زدن دو سر نای وجود دارد.
- لارنژکتومی: لارنژکتومی جراحی حنجره است و هنگامی انجام میشود که سرطان به حنجره رسیده باشد. در این عتمل بخشی از حنجره یا همه آن برداشته میشود.
- استنت گذاری راه تنفسی: لوله ای ساخته شده از فلز یا سیلیکون یا مواد دیگر در نای جایگذاری میشود تا آن را باز نگه دارد.
- لیزر درمانی برای تبخیر و نابودی تومور
- درمان فتودینامیک: در این روش که یک درمان سرپایی و چند مرحله ای است، دارویی به نام فتوفرین (Photofrin) به سیاهرگ تزریق میشود. در دو روز پس از آن دارو در تومور انباشته میشود ولی هنوز فعال نیست. سپس برونکوسکوپ پرتوی لیزر به تومور میتاباند تا فتوفرین فعال شود و تومور را نابود کند. چند روز پس از آن، برونکوسکوپ برای برداشتن بافتهای مرده تومور به کار گرفته میشود. این روش معمولا برای کوچک کردن تومور کارامد است ولی درمان قطعی تومور نیست. فتوفرین معمولا ظرف یک ماه پس از به کارگیری، باعث آفتاب سوختگی جدی در بیمار میشود.
- جراحی برونش یا نایژه: اگر سرطان به نایژه اصلی (راه هوایی بزرگی که به ششها میرسد) رسیده باشد، عمل جراحی برداشتن این بخش سرطانی باید انجام شود.
- میکرو دبریدینگ (Micro-debriding)
- جراحی درمان تسکینی: در مواردی که سرطان پیشرفت کرده و درمان پذیر نیست، عمل جراحی برای آرام کردن علائم بیماری مانند مشکلات تنفسی ممکن است انجام شود.
از دیگر درمانهایی که ممکن است در سرطان نای انجام شوند:
- پرتو درمانی: معمولا برای کوچک کردن تومور یا درمان در مواردی که امکان جراحی نیست انجام میشود. اگر پرتودرمانی به عنوان درمان مکمل در نظر گرفته شود، پس از جراحی، از آن برای کشتن سلولهای سرطانی باقیمانده بهره برده میشود به ویژه اگر سرطان تهاجمی شده یا به بافتهای کناری گسترش یافته است. اگر پرتودرمانی درمان اصلی باشد، برای کسانی به کار گرفته میشود که به دلایلی همچون مشکلات پزشکی یا جایگاه تومور عمل جراحی برایشان گزینه خوبی نیست. همچنین در کسانی که سرطان گسترده داشته و نیاز به درمان تسکینی و مراقبتی دارند ممکن است پرتودرمانی برای کاهش علائمی مانند درد یا تنگی راه تنفسی به کار گرفته شود.
- شیمی درمانی: ممکن است همراه با درمانهای دیگر به ویژه در موارد پیشرفته سرطان، انجام شود. در شیمی درمانی داروهایی برای نابودی سلولهای سرطانی یا جلوگیری از رشد آنها، داده میشود. در سرطان نای بیشتر زمانی از شیمی درمانی استفاده میشود که سرطان به فراتر از نای رسیده باشد (متاستاز). شیمی درمانی در سرطان نای به صورت سیستمی داده میشود یعنی به درون رگ تزریق میشود تا به همه جای بدن برسد. همچنین شیمی درمانی همراه با پرتودرمانی ممکن است برای افزایش کارایی درمان داده شود به ویژه برای سرطانهای موضعی (محدود) ولی پیشرفته.
- درمان هدفمند: در درمان هدفمند داروهایی به بیمار داده میشود که ژنتیک یا ویژگیهای مولکولی سلولهای سرطانی را نشانه میگیرند. این رویکرد برای درمان سرطان نای هنوز در دست مطالعه است. داروهای بازدارنده EGFR برای سرطانهایی که جهش در ژن گیرنده فاکتور رشد اپیدرمال (EGFR) داشته اند میتواند برای جلوگیری از رشد تومور به کار گرفته شود.
- ایمنی درمانی: در ایمنی درمانی دستگاه ایمنی بدن برای نابودی سلولهای سرطانی به کار گرفته میشود. هنوز در درمان سرطان نای با ایمنی درمانی پژوهشها در حال انجام هستند ولی برخی انواع ایمنی درمانی میتوانند در درمان برخی انواع سرطان نای کارامد باشند. برای نمونه داروهای بازدارنده چک پوینت ها داروهایی هستند که پروتئینهایی را مهار میکنند که جلوی یورش دستگاه ایمنی به سلولهای سرطانی را میگیرد.
اگر شما یا کسی که میشناسید علائمی دارد که میتواند نشان دهنده مشکلی در دستگاه تنفسی باشد، حتما به او پیشنهاد کنید پیش متخصص ریه برود تا وضعیت او بیشتر بررسی شود. شناسایی زود هنگام سرطان کلید درمان آسانتر، کارسازتر و کوتاهتر سرطان است.
دیدگاه خود را بنویسید