فتق هیاتال (فتق معده)
در فتق هیاتال (hiatal hernia)، بخشی از معده به بالا به سوی سینه جا به جا میشود. کسی که دچار فتق هیاتال یا فتق معده میشود اگر علائم شدیدی داشته باشد یا احتمال عوارض داشته باشد نیاز به جراحی دارد. روشهای گوناگونی برای جراحی درمان فتق هیاتال وجود دارند.
همه کسانی که دچار فتق معده میشوند نیاز به جراحی ندارند و بسیاری از بیماران، با دارو یا بهبود سبک زندگی میتوانند این وضعیت را مدیریت کنند.
شکل- تصویر سمت چپ معده در حالت طبیعی و سمت راست، فتق معده (به بخش بالایی معده توجه کنید) را نشان میدهد.
در چه صورت فتق معده (هیاتال) نیاز به جراحی دارد؟
بیشتر موارد فتق معده چندان آزار دهنده نیستند و نیازی به درمان ندارند. کسانی که علائم سبک تری مانند سوزش معده، ریفلاکس اسید (برگشتن محتویات معده به مری) یا بیماری ریفلاکس معده دارند ممکن است بتوانند این وضعیت را با دارو یا بهبود سبک زندگی درمان کنند و نیاز به جراحی نداشته باشند.
هرچند اگر موارد زیر پیش بیاید، ممکن است پزشک عمل جراحی را پیشنهاد کند:
- علائم فتق معده شدید بوده و زندگی روزمره را دچار مشکل میکند
- نشانه های بیماری با دیگر درمانها آرام نمیگیرد
- فتق در خطر خفه شدن (strangulation) است که در آن، خون رسانی به بافتی که دچار فتق شده بند می آید. این وضعیت میتواند مرگبار باشد.
- علائمی مانند زخم، خونریزی یا تنگی مری
انواع روشهای جراحی فتق معده چیست؟
سه رویکرد جراحی برای درمان فتق معده وجود دارد:
- فوندوپلیکاسیون نیسن Nissen fundoplication
- جراحی باز
- فوندوپلیکاسیون اندولومینال (endoluminal fundoplication)
هر سه روش جراحی با بیهوشی انجام میشوند.
عمل فتق معده با روش فوندوپلیکاسیون نیسن
در روش فوندوپلیکاسیون نیسن که روش متداولی برای درمان فتق هیاتال یا معده است، لاپاراسکوپی انجام میشود. در این روش چند سوراخ به جای یک برش بزرگ در شکم زده میشود، از این رو کم تهاجمی است و بیمار زودتر خوب میشود.
از راه سوراخهایی که زده شده، لاپاراسکوپ به درون شکم فرستاده میشود تا فتق را ترمیم کرده و جلوی باز شدن دوباره آن را بگیرد.
مزیتهای روش درمان فتق معده با لاپاراسکوپی اینها هستند:
- کاهش احتمال عفونت
- کاهش درد
- کمتر بودن جای زخم
- کوتاهتر شدن زمان بستری
- معمولا بهبودی زودتر
عمل درمان فتق معده با روش جراحی باز
در عمل جراحی باز، برش بزرگی در شکم زده میشود تا جراح بتواند دسترسی خوبی به فتق داشته و آن را ترمیم کند. این عمل معمولا ریسک بیشتری از لاپاراسکوپی دارد ولی گاهی پزشک ناگزیر به انجام این روش است.
در جراحی باز، پزشک معده را به جایگاه درست خود برمیگرداند و بخش پایینی مری (دریچه معده) را سفت میکند تا ماهیچه اسفنکتر که در دریچه معده کار بستن دریچه را دارد، بتواند کار خود را درست انجام داده و جلوی برگشتن اسید از معده به مری را بگیرد.
گاهی وقتها، ممکن است نیاز باشد جراح لوله ای جایگذار یکند که معده را در جای خود نگه دارد. پس از چند هفته، لوله برداشته میشود.
عمل درمان فتق معده با روش ای ال اف (ELF)
روش ای ال اف که کوتاه شده فوندوپلیکاسیون اندولومینال است، کم تهاجمی تر از لاپاراسکوپی است ولی متداول نیست. جراح نیازی به برش زدن در شکم ندارد، بلکه با آندوسکوپی کار درمان را انجام میدهد.
جراح بخشی ک8ه معده و مری به هم میپیوندند را سفت میکند تا جلوی ریفلاکس معده را بگیرد. هرچند این درمان کم تهاجمی است ولی محدودیتهایی دارد. به گزارش یک پژوهش بازبینی در سال 2015، دستگاههای اندولومینال که تا کنون ساخته شده اند کاملا قابل اتکا نیستند و بسیاری از بیماران پس از مدتی علائمشان برمیگردد.
عمل درمان فتق معده با تی آی اف (فوندوپلیکاسیون بی برش از راه دهان)
در روش تی آی اف که کوتاه شده Transoral incisionless fundoplication است نیز شکم برش زده نمیشود. تازه ترین نسخه این روش جراحی (TIF 2.0)، بدون برش انجام میشود ولی آندوسکوپ به مری فرستاده میشود تا ماهیچه منقبض شونده دریچه معده را سفت کند. در این رویکرد، دریچه معده سفت میشود و با بست های پلی پروپیلن محکم میشود.
در یک پژوهش بازبینی در سال 2020 که بر روی تاریخچه این جراحی ها انجام شد چنین بیان شد که این نسخه عمل TIF اغلب یکی از پسندیده ترین درمانهای فتق معده است و گزارش شده که نرخ پیامدهای شدید این روش کمتر از لاپاراسکوپی بوده است.
درمان فتق معده با فندوپلیکاسیون پیشین آندوسکوپی با اندواستاپلر اولتراسونیک
یکی دیگر از انواع فوندوپلیکاسیون آندوسکوپی، روش MUSE است که کوتاه شده عبارت Medigus Ultrasonic Surgical Endostapler می باشد. در این روش از استاپل جراحی برای وصل کردن فوندوس (تاق معده) به مری بهره برده میشود.
در یک پژوهش کوچک در سال 2014 بر روی 66 داوطلبی که بیماری ریفلاکس معده به مری داشتند انجام شد، شش ماه پس از عمل، کارایی و ایمنی این روش گزارش شد.
پس از عمل فتق معده چقدر طول میکشد خوب شوم؟
در لاپاراسکوپی و آندوسکوپی، در همان روز معمولا مرخص میشوید و در عمل جراحی باز یک شب احتمالا در بیمارستان بستری می مانید.
دو تا سه هفته نیاز به مرخصی دارید تا به اندازه ای خوب بشوید که بتوانید به سر کار برگردید.
- از بلند کردن چیزهای سنگین تا سه هفته خودداری کنید.
- از رانندگی تا هفت یا ده روز خودداری کنید.
- تا چند روز پس از جراحی مسکن میخورید تا درد و ناآرامی کاهش یابد.
شرایط من پس از عمل فتق معده چگونه است؟
اگر عمل لاپاراسکوپی باشد به کمک مسکن ها درد چندانی تجربه نمیکنید.
معمولا در شکم و سینه احساس ناآرامی دارید و ممکن است مشکل بلع هم داشته باشید که همه اینها گذراست.
پس از عمل فتق معده چند روز باید بستری بمانم؟
پس از لاپاراسکوپی، در همان روز به خانه میروید. اگر جراحی باز انجام داده باشید یک یا چند شب ممکن است در بیمارستان بمانید.
مراقبتهای پس از عمل فتق معده چگونه است؟
معمولا از شما خواسته میشود روز پس از جراحی، کارهای زیر را انجام بدهید:
- هر روز با آب و صابون بدون اسانس، زخم را بشویید.
- در استخر یا وان نروید و تنها با دوش گرفتن خود را بشویید.
- هر از گاهی راه بروید تا گردش خون در بدنتان برقرار شود و خون در پاهایتان لخته نشود.
- از نوشیدن با نی خودداری کنید.
- ورزشهای تنفسی و سرفه کردن که به شما آموزش داده میشود را برای نیرومند سازی دیافراگم، انجام بدهید.
پزشک ممکن است برنامه غذایی ویژه ای برای یک یا چند روز پس از عمل به شما بدهد. معمولا توصیه میشود پس از عمل تنها مایعات شفاف بخورید و کم کم از روز پس از آن، به غذاهای نرم مانند فرنی، سوپ، اسموتی و پوره سیب زمینی روی بیاورید.
از خوردن غذاهایی که نفخ و گاز در شکم تولید میکنند (مانند حبوبات، کلم خام و غیره) خودداری کنید.
در مدت زمان بهبودی، بهتر است به جای سه وعده بزرگ، چندین وعده کوچکتر داشته باشید.
بیشتر بیماران سه تا شش هفته پس از جراحی میتوانند برنامه غذایی همیشگی خود را از سر بگیرند.
حتی پس از این که کامل خوب شدید، ممکن است از شما خواسته شود غذاهایی که معده را اسیدی میکنند یا نفخ زیادی دارند کمتر بخورید، مانند اینها:
- میوه های اسیدی مانند مرکبات
- محصولات گوناگون بر پایه گوجه فرنگی
- حبوبات
- الکل
- نوشیدنی های گازدار
- ذرت
- سبزیجات خانواده کلم (چلیپایی) مانند کلم پیچ، بروکلی، قنبیت (کلم قمری)، شلغم وگل کلم
- غذاهای سرخ شده
- کافئین (قهوه، چای و نوشابه)
معمولا بهبودی پس ا زجراحی باز بیشتر طول میکشد.
عمل جراحی درمان فتق معده چقدر موثر است؟
پژوهشها نشان میدهند جراحی فندوپلیکاسیون نیسن (لاپاراسکوپی) بسیار کارامد است و موفقیت آن بالای 90% می باشد و درصد بالایی از بیماران رضایت دارند.
NHS براورد میکند 80 تا 85% از بیمارانی که جراحی درمان فتق معده انجام داده اند، تا ده سال پس از جراحی همچنان از نتایج خشنود هستند.
خطرات و عوارض جراحی فتق معده چیست؟
همه جراحی ها، میتوانند پیامدهایی هم به دنبال داشته باشند، و این جراحی هم از این قاعده مستثنی نیست:
- خونریزی
- عفونت
- آسیب دیدن اندامهای دیگر
در روش لاپاراسکوپی احتمال این عوارض کمتر از جراحی باز است.
عوارض و خطرات اختصاصی جراحی فتق معده اینها میتوانند باشند:
- نفخ شکم
- اسهال
- مشکل در استفراغ یا آروغ زدن
- مشکل بلع
- تهوع
- بازگشت ریفلاکس اسید یا فتق
چه روشهایی به جای جراحی فتق معده وجود دارد؟
اگرچه جراحی درمان کارامدی برای فتق معده یا هیاتال است، ولی در بسیاری وقتها که علائم شدید نیست میتوان با درمانهای دیگر مشکل را برطرف کرد:
- دارو: داروهای ضد اسید، داروهای مهار گیرنده H2 مانند فاموتیدین و سایمتیدین، داروهای بازدارنده پمپ پروتئین مانند پنتوپرازول، امپرازول و لانزوپرازول.
درمانهای خانگی فتق معده چیست؟
برخی افراد با بهبود سبک زندگی میتوانند علائم فتق معده را مدیریت کنند:
- رسیدن به وزن نرمال
- خوردن پنج تا شش وعده کوچک به جای سه وعده بزرگ غذایی
- پرهیز از غذاهایی که ریفلاکس معده را به دنبال دارند مانند غذاهای اسیدی، غذاهای چرب، الکل و کافئین
- پرهیز از غذا خوردن دستکم سه ساعت پیش از خواب
- کنار گذاشتن سیگار و قلیان
- بالاتر گذاشتن سر هنگام خوابیدن (15 سانتیمتر بالاتر از بدن)
- پوشیدن لباسهای گشادتر که به شکم فشار نیاورد
سخن پایانی
اگر فتق معده آزارتان نمیدهد نیازی به درمان ندارد. اگر علائم خفیفی دارید که با دارو و بهبود سبک زندگی بهتر میشود، نخست این راهکارها را بیازمایید. اگر بهتر نشدید یا علائم بدتر شده اند میتوانید با جراحی فتق معده، مشکل را برای همیشه درمان کنید. حتی اگر نیاز به جراحی باشد بسیاری از مواقع میتوان بدون جراحی باز، درمان را انجام داد. برای اینکه بدانید چه روشی برای شما بهتر است، میتوانید نظر چند پزشک متخصص را جویا شوید.
دیدگاه خود را بنویسید