معده یک اندام عضلانی به شکل J انگلیسی است که غذا را هضم می کند. معده بعد از دریافت غذا منقبض می شود و اسید ها (شیره گوارشی) و آنزیم هایی (برای انجام واکنش های شیمیایی) را تولید می کند که غذا را تجزیه می کنند. هنگامی که غذا را تجزیه کرد، آن را به روده کوچک منتقل می کند.
معده بخشی از دستگاه گوارش (GI) است. دستگاه گوارش یک لوله بلند است که از دهان شروع شده و به مقعد منتهی می شود.
عملکرد معده چیست؟
هدف معده هضم غذا و فرستادن آن به روده کوچک است. در این راستا معده سه عملکرد دارد:
- مواد غذایی را به طور موقت ذخیره می کند.
- با انقباض و آرامش متوالی موجب مخلوط شدن و تجزیه غذا می شود.
- برای هضم غذا اسید و آنزیم تولید می کند.
معده چگونه با بقیه دستگاه گوارش کار می کند؟
بخش های مختلف دستگاه گوارش غذا و مایعات را تجزیه می کند و آن را در بدن حمل می کند. در طول فرآیند گوارش، بدن مواد مغذی و آب را جذب می کند. سپس، مواد زائد هضم را از طریق روده بزرگ خود دفع می کند.
غذا در چند مرحله در دستگاه گوارش حرکت می کند:
- دهان: همینطور که در حال جویدن و قورت دادن هستید، زبان غذا را به گلو فشار می دهد و باعث حرکت آن به مری می شود. یک بافت کوچک به نام اپی گلوت نای را می پوشاند. اپی گلوت از خفگی جلوگیری می کند.
- مری: غذا به سمت لوله توخالی به نام مری حرکت می کند. در پایین، اسفنکتر مری شل می شود تا غذا به معده منتقل شود. (اسفنکتر ماهیچه ای حلقه ای شکل است که سفت و شل می شود.)
- معده: معده شیره های گوارشی تولید می کند و غذا را تجزیه می کند و غذا را نگه می دارد تا زمانی که آماده تخلیه به روده کوچک شود.
- روده کوچک: غذا با شیره های گوارشی روده، کبد و پانکراس مخلوط می شود. دیواره های روده مواد مغذی و آب را از غذا جذب می کند و مواد زائد را به روده بزرگ می فرستد.
- روده بزرگ: روده بزرگ مواد زائد را به مدفوع تبدیل می کند و مدفوع را به سمت راست روده هل می دهد.
- راست روده: راست روده قسمت پایینی روده بزرگ است. مدفوع را تا زمانی که اجابت مزاج داشته باشید ذخیره می کند.
معده در کجا قرار دارد؟
معده در قسمت بالای شکم و در سمت چپ بدن قرار می گیرد. بخش بالای معده به دریچه ای به نام اسفنکتر مری (عضله ای در انتهای مری) متصل می شود. پایین معده به روده کوچک متصل می شود.
اندازه معده چقدر است؟
اندازه معده از فردی به فرد دیگر متفاوت است. معده وقتی پر است منبسط می شود و وقتی خالی است حجم آن کاهش پیدا می کند. به همین دلیل، اندازه معده بسته به اینکه چه زمانی و چقدر غذا خورده اید، می تواند متفاوت باشد.
معده از چه بخش هایی تشکیل شده است؟
معده دارای پنج بخش مجزا است:
کاردیا یا دهانه معده (cardia) قسمت بالایی معده است. اسفنکتر قلبی در آن بخش قرار دارد و از برگشت غذا به سمت مری جلوگیری می کند.
فوندوس (fundus) یک بخش گنبدی شکل در کنار کاردیا است ودر زیر دیافراگم (عضله گنبدی شکلی است که به فرد کمک می کند نفس بکشید) قرار دارد.
بدنه معده (body) بزرگترین بخش معده است. انقباض معده در این بخش باعث مخلوط کردن غذا می شود.
آنتروم (antrum) در زیر بدنه قرار دارد. غذا را تا زمانی که معده آماده ارسال آن به روده کوچک شود، در خود نگه می دارد.
پیلور(pylorus) بخشی از معده است که به دوازدهه متصل می شود. پیلور دریچه ای است که در حین هضم باز و بسته می شود و با این کار اجازه می دهد تا غذای نیمه هضم شده و سایر محتویات معده به روده کوچک منتقل شوند.
ساختار معده چیست؟
چندین لایه ماهیچه و بافت های دیگر، معده را تشکیل می دهند:
- لایه مخاطی پوشش داخلی معده است. هنگامی که معده خالی است، مخاط دارای برجستگی های کوچک (روگا) است. هنگامی که معده پر است، مخاط منبسط می شود و برجستگی ها صاف می شوند.
- لایه زیر مخاطی شامل بافت همبند، رگ های خونی، عروق لنفاوی (بخشی از سیستم لنفاوی) و سلول های عصبی است که مخاط را می پوشاند و از آن محافظت می کند.
- عضله خارجی عضله اصلی معده است. دارای سه لایه است که با انقباض و شل شدن به تجزیه غذا کمک می کند.
- سروزا غشائی است که معده را می پوشاند.
چه شرایط و اختلالاتی روی معده تأثیر می گذارد؟
بیماری های دستگاه گوارش ممکن است معده را تحت تاثیر قرار دهد. ممکن است علائم گوارشی را فقط در شرایط خاص، مانند سوزش سر دل در دوران بارداری، داشته باشید یا اینکه یک بیماری مزمن (طولانی مدت) داشته باشید.
شرایط رایجی که بر معده تأثیر می گذارد عبارتند از:
- زخم معده: فرسایش در پوشش معده که می تواند منجر به درد و خونریزی شود.
- گاستریت: التهاب معده.
- بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD): زمانی که محتویات معده به مری برمی گردد و باعث سوزش سر دل یا سرفه می شود.
- گاستروپارزی: آسیب عصبی که بر انقباضات عضلانی معده تأثیر می گذارد.
- سوء هاضمه (دیس پپسی): ناراحتی، درد یا سوزش در قسمت فوقانی معده.
- بیماری زخم پپتیک: زخم در معده یا قسمت اول روده کوچک (دئودنوم).
- سرطان معده: زمانی که سلول های سرطانی به طور غیرقابل کنترلی در معده رشد می کنند.
چگونه می توان معده را سالم نگه داشت؟
می توان برای حفظ سلامت معده و دستگاه گوارش، سبک زندگی خود را با رعایت توصیه های زیرتغییر داد.
- الکل را فقط در حد اعتدال بنوشید.
- بسته به سطح فعالیت و سایز بدنی خود، روزانه حداقل 1.5 لیترآب بنوشید.
- بسته به سن و جنس خود روزانه 25 تا 35 گرم فیبر بخورید.
- به طور منظم ورزش کنید.
- مصرف غذاهای فرآوری شده را محدود کنید.
- استرس را با استراتژی های مقابله ای سالم، مانند مدیتیشن مدیریت کنید.
- سیگار کشیدن و استفاده از محصولات تنباکو را کنار بگذارید.
در صورت درد معده چه سوالاتی باید از پزشک پرسیده شود؟
متخصصین گوارش پزشکانی هستند که در درمان دستگاه گوارش تخصص دارند. اگر علائم مزمن معده دارید، می توانید با یک متخصص گوارش صحبت کنید و سوالات خود را از او بپرسید:
- محتمل ترین علت علائم گوارشی چیست؟
- از چه آزمایشاتی برای تشخیص بیماری معده استفاده خواهید کرد؟
- آیا داروهای بدون نسخه ای وجود دارد که بتواند علائم را تسکین دهد؟
- آیا باید در رژیم غذایی خود تغییراتی ایجاد کنم؟
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر علایم زیر را دارید فوراً با پزشک خود تماس بگیرید:
- درد قفسه سینه.
- تب.
- تهوع و استفراغ.
- چرک یا خون در مدفوع
- کم آبی شدید یا اسهال.
- درد ناگهانی و شدید شکم.
دیدگاه خود را بنویسید