کولیت زخمی
کولیت زخمی چیست؟
کولیت زخمی یا کولیت اولسراتیو یک بیماری التهابی روده است که در آن پوشش داخلی روده بزرگ و رکتوم ملتهب می شود. کولیت اولسراتیو با اسهال، درد شکم و وجود خون در مدفوع مشخص می شود. این بیماری ممکن است از نظر میزان تحت تاثیر قرار گرفتن روده بزرگ و شدت متفاوت باشد.
علایم کولیت زخمی کدامند؟
علائم این بیماری ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- اسهال خونی، که اغلب علامت اصلی کولیت زخمی است
- حرکات مکرر روده
- درد شکم یا رکتوم
- تب
- کاهش وزن
- درد مفاصل
- بثورات پوستی
- گاهی یبوست و اسپاسم رکتوم
عوامل ایجاد کننده کولیت زخمی کدامند؟
علت دقیقی برای کولیت زخمی مشخص نشده است اما به نظر می رسد عوامل زیر بر روی آن تاثیر گذار هستند:
- بیماری خود ایمنی: بسیاری از متخصصان بر این باورند که کولیت زخمی یک بیماری خود ایمنی است و سیستم ایمنی به اشتباه به بافت سالم حمله می کند.
- ژنتیک: به نظر می رسد ژن های ارثی عاملی در ایجاد کولیت اولسراتیو هستند. اعتقاد بر این است که بسیاری از این ژن ها در سیستم ایمنی نقش دارند. بیش از یک نفر از هر 4 نفر مبتلا به کولیت زخمی سابقه خانوادگی این بیماری را دارند.
- فاکتور های محیطی: عوامل محیطی مختلفی از جمله آلودگی هوا، دارو ها و رژیم غذایی خاص ممکن است با کولیت مرتبط باشند.
کولیت زخمی چطور تشخیص داده می شود؟
معاینه فیزیکی کامل و نظارت دقیق به تشخیص درست کمک می کند. پزشک با آزمایش خون و کولونوسکوپی بیمار را قبل و در طول حمله کولیت اولسراتیو تحت نظر خواهد داشت و با توجه به طول و وسعت حمله اطلاعات ارزشمندی بدست خواهد آورد.
یکی دیگر از شاخص های شدت بیماری، دفعات و شدت اسهال است. اگر بیمار شش بار یا بیشتر در روز اجابت مزاج داشته باشد، بیماری شدید است. پزشک به ویژه به دنبال این است که ببیند دفعات اجابت مزاج در طول حمله افزایش می یابد یا خیر.
پزشک همچنین آزمایش خون را برای کمک به تأیید تشخیص انجام می دهد. سایر روش های تشخیصی عبارتند از:
- تصویربرداری
- سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر
- کولونوسکوپی
تصویربرداری چطور به تشخیص کولیت زخمی کمک می کند؟
تصویربرداری به پزشک اجازه می دهد تا تصاویر دقیقی از ناحیه آسیب دیده دریافت کند. انواع تصویربرداری شامل:
- سی تی اسکن: سی تی اسکن تصویر اشعه ایکس قدرتمندی است که در تشخیص کولیت اولسراتیو بسیار کارآمد است و تصاویر دقیقی از دیواره روده ارائه می دهد.
- تنقیه باریم (باریم انما): در این روش باریم از طریق لوله رکتوم وارد می شود و کل روده بزرگ را می پوشاند و سپس تصویر اشعه ایکس از روده بزرگ گرفته می شود.
سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر چطور انجام می شود؟
اگر علائم زیر شکم دارید، ممکن است به سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر نیاز داشته باشید. سیگموئیدوسکوپی نوعی روش آندوسکوپی است که به پزشک اجازه می دهد بخشی از کولون شما را از طریق رکتوم معاینه کند. این روش 10 تا 20 دقیقه طول می کشد.
سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر رکتوم و پایین روده بزرگ را بررسی می کند. در طول روش:
- کولون باید از مدفوع پاک باشد تا پزشک دید خوبی داشته باشد. آماده سازی برای این روش شامل رعایت رژیم غذایی مایع، تنقیه و استفاده از ملین ها می باشد.
- پزشک سیگموئیدوسکوپ را که یک لوله نازک و قابل انعطاف است، از طریق راست روده به داخل مقعد و روده بزرگ وارد می‌کند تا آن ناحیه را مشاهده کند.
- این روش ممکن است باعث ایجاد گرفتگی یا ناراحتی شود.
کولونوسکوپی چطور انجام می شود؟
کولونوسکوپی شبیه سیگموئیدوسکوپی انعطاف پذیر است، اما زمان بیشتری (30 تا 60 دقیقه) طول می کشد و به پزشک اجازه می دهد تا کل روده بزرگ را بررسی کند.
در طول کولونوسکوپی:
- کولون باید از مدفوع پاک باشد تا پزشک دید خوبی داشته باشد. آماده سازی برای این روش شامل رعایت رژیم غذایی مایع، تنقیه و استفاده از ملین ها می باشد.
- قبل از انجام کلونوسکوپی برای بیمار از آرام بخش استفاده می شود.
- پزشک کولونوسکوپ را از طریق رکتوم به داخل مقعد و روده بزرگ وارد می کند.
- ممکن است یک فورسپس بیوپسی از طریق اسکوپ وارد شود تا نمونه کوچکی از بافت برای بررسی بیشتر برداشته شود.
- این روش ممکن است باعث ایجاد گرفتگی یا ناراحتی شود.
انواع کولیت زخمی کدامند؟
کولیت زخمی را می توان هم بر اساس محل و هم بر اساس شدت طبقه بندی کرد. بهترین راه برای ارزیابی محل و شدت کولیت اولسراتیو، انجام کولونوسکوپی است. با گذشت زمان، قسمت هایی از روده بزرگ که تحت تأثیر این بیماری قرار گرفته و شدت التهاب می تواند تغییر کند.
انواع کولیت زخمی بر اساس میزان گسترش آن کدامند؟
- پروکتیت: التهاب فقط در رکتوم رخ می دهد. پروکتیت اغلب خفیف ترین شکل کولیت زخمی و به تنهایی با درمان رکتوم درمان می شود. کولیت زخمی در برخی از بیماران ممکن است فقط با پروکتیت شروع شود اما بعداً التهاب گسترده تر می شود.
- پروکتوسیگموئیدیت: التهاب در رکتوم و کولون سیگموئید رخ می دهد. کولون سیگموئید آخرین قسمت کولون قبل از رکتوم است و در قسمت پایین سمت چپ شکم قرار دارد.
- کولیت سمت چپ: التهاب از راست روده تا کولون نزولی (چپ) نزدیک طحال گسترش می یابد.
- پانکولیت: التهاب کل روده بزرگ را درگیر می کند. این شکل از کولیت شدیدترین نوع است و به احتمال زیاد نیاز به جراحی دارد.
تقسیم بندی کولیت زخمی بر اساس چگونه است؟
- خفیف: بیمار بیش از چهار بار در روز اجابت مزاج نداشته باشد و بدون خون یا مقدار کمی خونریزی مقعدی همراه است.
- متوسط: بیش از چهار بار مدفوع در روز و مقدار متوسط خونریزی را داشته باشد.
- شدید: بیش از شش اجابت مزاج در روز و مقدار شدید خون. بیماران همچنین ممکن است تب، ضربان قلب سریع (تاکی کاردی) و کم خونی داشته باشند.
- شدید حاد: بیش از ده اجابت مزاج در روز و خونریزی مداوم مقعدی. همچنین ممکن است شامل تب، درد و ناتوانی در خوردن باشد. بیماران معمولاً نیاز به بستری شدن در بیمارستان و گاهی جراحی دارند. در صورت عدم درمان، کولیت اولسراتیو بسیار شدید می تواند تهدید کننده زندگی باشد.
کولیت زخمی چطور درمان می شود؟
هدف اولیه در درمان این بیماری کمک به بیماران برای تنظیم سیستم ایمنی بدن است. هیچ درمان مشخصی برای کولیت زخمی وجود ندارد و ترکیبی از گزینه های درمانی به فرد برای کنترل بیماری کمک می کند.
درمان کولیت اولسراتیو چند وجهی است و شامل استفاده از دارو، تغییر در رژیم غذایی و گاهی اوقات روش های جراحی برای ترمیم یا برداشتن بخش های آسیب دیده از دستگاه گوارش است.
از چه دارو هایی برای درمان کولیت زخمی استفاده می شود؟
از دارو ها می توان برای سرکوب التهاب و کاهش و کنترل علایمی از جمله اسهال، خونریزی و درد شکم استفاده کرد. همچنین برای کاهش عود و افزایش دوره بهبودی این بیماری نیز استفاده می شوند.
رایج ترین گزینه دارویی، داروهای ضد التهاب می باشند. این ها را می توان به صورت خوراکی یا موضعی برای کاهش التهاب روده بزرگ و راست روده استفاده کرد.
درمان کولیت اولسراتیو یک فرآیند کاملاً فردی است. درمان با نیازهای خاص فرد تنظیم شده و در صورت لزوم، دارو تغییر داده می شود. رژیم دارویی خاص تا حد زیادی به شدت بیماری بستگی دارد.
سایر داروهای مورد استفاده عبارتند از:
- داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی: این دارو ها سیستم ایمنی را کند می کنند تا پاسخ ایمنی را که باعث تورم روده بزرگ و رکتوم می شود متوقف کند.
- داروهای بیولوژیک: این دارو ها مانند دارو های سرکوب کننده، سیستم ایمنی را هدف قرار می دهند، اما آن ها روی پروتئین های خاص تحریک کننده التهاب سیستم ایمنی عمل می کنند.
تاثیر رژیم غذایی بر روی کولیت زخمی چگونه است؟
در حالی غذا تاثیری بر ایجاد کولیت اولسراتیو ندارد اما به محض ابتلا به این بیماری، غذاهای خاصی می توانند علائم را تشدید کنند. حفظ یک رژیم غذایی سالم و تسکین دهنده، کاهنده علایم، تامین کننده مواد مغذی و موثر در بهبودی مهم است.
این بیماری اغلب اشتها را کاهش می دهد و در عین حال انرژی مورد نیاز بدن را افزایش می دهد. علاوه بر این، علائم رایجی مانند اسهال می تواند توانایی بدن را برای جذب پروتئین، چربی، کربوهیدرات ها و همچنین آب، ویتامین ها و مواد معدنی کاهش دهد.
در بسیاری از افراد مبتلا مصرف غذا های نرم و ملایم نسبت به غذا های تند یا پر فیبر ناراحتی کمتری به همراه دارند. با وجود توصیه به انعطاف پذیر بودن رژیم غذایی و استفاده از همه گروه های غذایی پزشک احتمالاً توصیه خواهد کرد در صورت عدم تحمل لاکتوز، مصرف غذا های لبنی محدود شود.
چطور می توان کولیت زخمی را با جراحی درمان کرد؟
اگر بیمار به رژیم دارویی پاسخ نداد یا دچار عوارض کولیت شد، ممکن است کاندیدای جراحی برای درمان کولیت اولسراتیو باشد.
ممکن است از کولکتومی (برداشتن قسمتی از کلون یا کل آن) در کودکان مبتلا به کولیت اولسراتیو که عقب ماندگی رشد را تجربه کرده اند استفاده شود. در همه بیماران، کولکتومی انتخابی می تواند درمانی برای کولیت اولسراتیو باشد.
روش های جراحی عبارتند از:
- پروکتوکولکتومی کامل با ایلئوستومی بروک. کل روده بزرگ و راست روده برداشته می شود و پزشک ایلئوستومی یا استومای خارجی (روزنه ای روی شکم که از طریق آن مواد زائد به داخل کیسه ای می رود که با چسب به پوست متصل می شود) را ایجاد می کند. در این روش روده کوچک را از طریق دیواره شکم بیرون می آورد. مواد زائد بدن در کیسه ایلئوستومی جمع می شوند. ایلئوستومی می تواند موقت یا دائمی باشد.
- پروکتوکولکتومی ترمیمی با آناستوموز کیسه ایلئو مقعدی. در این روش کل کولون و بیشتر یا کل رکتوم برداشته می شود. یک راست روده جدید از روده کوچک ایجاد می شود. اما از ایلئوستومی جلوگیری می کند. برای سهولت بهبود و کاهش زخم این روش را می توان به روش لاپاروسکوپی انجام داد.
عوارض طولانی مدت کولیت اولسراتیو کدامند؟
کولیت اولسراتیو طولانی مدت خطر ابتلا به سایر بیماری ها را افزایش می دهد. رایج ترین آن ها عبارتند از:
- شعله ور شدن بیماری
حدود دو سوم افراد مبتلا به کولیت اولسراتیو بیماری خفیفی دارند که با درمان دارویی کنترل می شود. حدود 15 تا 25 درصد از بیماران در مرحله ای به بیمارستان می روند و نیاز به استروئیدهای داخل وریدی دارند. خطر تجمعی شعله ور شدن بیماری در طی 10 سال 60 تا 70 درصد است. حدود 10 تا 20 درصد از بیماران برای درمان کولیت اولسراتیو نیاز به جراحی دارند.
سرطان روده بزرگ: خطر ابتلا به سرطان کولورکتال در افراد مبتلا به کولیت اولسراتیو پس از هشت سال ابتلا به این بیماری افزایش می یابد.
- سرطان روده بزرگ
خطر ابتلا به سرطان کولورکتال در افراد مبتلا به کولیت اولسراتیو پس از هشت سال ابتلا به این بیماری افزایش می یابد. پزشک ممکن است کولونوسکوپی نظارتی معمول را هر یک تا سه سال یکبار برای کاهش این خطر توصیه کند. افراد مبتلا به کولیت اولسراتیو که بیماری گسترده ای را درسنین پایین دارند، آن ها که سابقه خانوادگی سرطان روده بزرگ دارند یا تشخیص کلانژیت اسکلروزان اولیه (PSC) در مورد آن ها صورت گرفته در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان کولون هستند. با این حال، اگر PSC دارید، باید فورا کولونوسکوپی سالانه را شروع کنید.
- پوکی استخوان:
در 50 درصد از افراد مبتلا به کولیت اولسراتیو نازک شدن خفیف استخوان ها (استئوپنی) رخ می دهد و نازک شدن شدیدتر استخوان ها (پوکی استخوان) در حدود 15 درصد بیماران ممکن است رخ دهد.
- کمبودهای تغذیه ای:
در صورت ابتلا به کولیت اولسراتیو ممکن است عوارض تغذیه ای نیز رخ دهد و می تواند شامل کمبود پروتئین، کالری یا ویتامین باشد. این کمبود ها ناشی از مصرف ناکافی رژیم غذایی، از دست دادن پروتئین روده ای، یا خونریزی مقعدی در نتیجه التهاب زمینه ای است.
- کمبود ویتامین D: بیماران مبتلا به کولیت اولسراتیو به دلایل مختلف از جمله کاهش مصرف لبنیات به دلیل ترس از عدم تحمل لاکتوز و کاهش قرار گرفتن در معرض نور خورشید به دلیل دارو هایی که خطر ابتلا به سرطان پوست را افزایش می‌دهند، سطوح پایین‌تری از ویتامین D دارند.
- کمبود آهن و منیزیم: بیماران مبتلا به کولیت اولسراتیو فعال ممکن است دچار کمبود آهن یا منیزیم شوند. در این مورد می توان با پزشک مشورت کرد.
- دکتر بهزاد رحمانی
دیدگاه خود را بنویسید