سرطان ریه 

سرطان ریه سرطانی است که از ریه ها شروع میشود. ریه ها دو عضو اسفنجی شکل در سینه هستند که در هنگام دم اکسیژن را میگیرند و هنگام بازدم دی اکسید کربن دفع میکنند. سرطان ریه اولین عامل مرگ ناشی از سرطان در زنان و مردان در ایالات متحده است. هر ساله تعداد مرگ ناشی از سرطان ریه نسبت به مجموع سرطانهای روده بزرگ (کلون)، پروستات، تخمدان و سینه بیشتر میشود. افرادی که سیگار میکشند در بیشترین خطر سرطان ریه قرار دارند اما متاسفانه این بیماری در افرادی که هرگز سیگار نکشیده اند نیز ممکن است ایجاد شود. خطر سرطان ریه با طول مدت و تعداد سیگار کشیدن افزایش می یابد. اگر سیگار را ترک کنید ( حتی پس از سالها مصرف سیگار) احتمال ابتلا به سرطان ریه تا حد چشمگیری کاهش می یابد.

شکل- تصویر بالا نایژه یا لوله برونش سالم را نشان میدهد و در تصویر پایین نایژه ملتهب و بیمار نشان داده شده است.

 

علائم و نشانه های سرطان ریه 

سرطان ریه معمولا در مراحل اولیه، علائم یندارد. علائم آن تنها زمانی پدیدار میشوند که بیماری پیشرفت کرده است. علائم و نشانه های سرطان ریه به صورت زیر است:

  • شروع سرفه ها به طوری که دوره آن تمام نمیشود
  • سرفه همراه با خون حتی به مقدار بسیار کم
  • کوتاه شدن نفسها
  • درد سینه
  • گرفتگی صدا
  • کاهش وزن ناخواسته
  • درد استخوان
  • سردرد

 

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟ 

اگر علائمی دارید که برطرف نمیشود و شما را نگران کرده است، به پزشک مراجعه کنید. اگر سیگار میکشید و تا کنون نتوانسته اید ترک کنید، به پزشک مراجعه کنید تا راهکارهایی برای ترک سیگار به شما نشان دهد. ممکن است برای ترک سیگار از مشاوره، مصرف دارو و محصولات جایگزین نیکوتین استفاده شود.

چه عواملی باعث سرطان ریه میشوند؟ 

سیگار کشیدن بیشتر موارد سرطان ریه را هم در افراد سیگاری و هم افرادی که دائما در معرض دود سیگار آنها قرار میگیرند (دود دست دوم) موجب میشود. یادتان باشد سرطان ریه منحصر به افراد سیگاری نیست و ممکن است افرادی که سیگار نمیکشند و افرادی که به مدت طولانی در معرض دود سیگار نبوده اند نیز دچار سرطان ریه شوند. در این موارد علت سرطان ریه مشخص نیست.

چگونه سیگار کشیدن باعث سرطان ریه میشود؟ 

پزشکان معتقدند سیگار کشیدن موجب آسیب دیدن سلولهای پوشاننده سطح ریه میشود و به این ترتیب سرطان ایجاد میکند. هنگامی که دود سیگار را که مملو از مواد سرطان زا است فرو میدهید، تقریبا بلافاصله تغییراتی در بافت ریه ایجاد میشود. در ابتدا بدن ممکن است بتواند این صدمات را ترمیم نماید اما با هر بار مواجهه مجدد با دود سیگار سلولهای طبیعی که سطح ریه را میپوشانند بیشتر صدمه می بینند. به مرور زمان این آسیبها باعث میشود سلولها عملکرد غیر طبیعی پیدا کرده و در نهایت سرطان ایجاد شود.

 

شکل- در تصویر بالا محل سرطان ریه در عکس رادیولوژی نشان داده شده است.

 

انواع سرطان ریه 

پزشکان سرطان ریه را بر اساس شکل سلولهای سرطان ریه در زیر میکروسکوپ، به دو نوع اصلی دسته بندی میکنند. پزشک بر اساس نوع اصلی سرطان ریه، برنامه درمانی طراحی میکند. دو نوع اصلی سرطان ریه عبارتند از:

سرطان ریه سلول کوچک: سرطان ریه سلول کوچک تقریبا منحصرا در افرادی که به شدت سیگار میکشند اتفاق می افتد و کمتر از سرطان ریه غیر سلول کوچک شایع است.

سرطان ریه غیر سلول کوچک: سرطان ریه غیر سلول کوچک یک اصطلاع کلی برای چندین نوع سرطان ریه است که به شکل مشابهی عمل میکنند. سرطان ریه غیر سلول کوچک شامل کارسینوم سلولهای سنگفرشی، کارسینوم سلول بزرگ و ادنوکارسینوم می باشد.

عوامل زمینه ساز سرطان ریه 

فاکتورهای متعددی احتمال سرطان ریه را زیاد میکنند. برخی از عوامل زمینه ساز را میتوان کنترل کرد مانند ترک سیگار و برخی دیگر را نمیتوان کنترل کرد مانند سابقه خانوادگی. عوامل زمینه ساز یا ریسک فاکتورهای سرطان ریه به صورت زیر است:

سیگار کشیدن – احتمال سرطان ریه با تعداد سیگارهایی که هر روز میکشید و تعداد روزهایی که سیگار میکشید بیشتر میشود. ترک سیگار در هر سنی تاثیر قابل توجهی در کاهش خطر ابتلا به سرطان ریه دارد.

قرار گیری در معرض دود سیگار دیگران – حتی اگر خودتان سیگار نکشید، در صورتی که در معرض دود سیگار فرد دیگری قرار داشته باشید احتمال سرطان ریه در شما افزایش می یابد.

قرار گیری در معرض گاز رادن – گاز رادن که در اثر تجزیه اورانیوم در خاک، سنگ و آب تولید میشود در نهایت بخشی از هوایی میشود که تنفس میکنیم. در اثر تجمع رادن در هر ساختمانی از جمله خانه، میزان آن بالاتر از سطح مجاز یا بی خطر خواهد شد.

قرار گیری در معرض آزبست و سایر مواد سرطان زا  - کارگاههایی که باعث قرار گیری در معرض آزبست یا سایر مواد سرطان زای شناخته شده مانند آرسنیک، کروم و نیکل میشوند احتمال سرطان ریه را افزایش میدهند به خصوص در صورتی که سیگاری باشید.

سابقه خانوادگی سرطان ریه – ابتلا به سرطان ریه در افرادی که والدین، خواهر یا برادر و یا کودک مبتلا به این بیماری دارند بیشتر است.

عوارض و پیامدهای سرطان ریه 

سرطان ریه عوارض زیر را به دنبال دارد:

کوتاه شدن نفس : افرادی که سرطان ریه دارند در صورتی که سرطانشان پیشروی کرده و مسیرهای تنفسی اصلی را مسدود نماید، کوتاه شدن تنفس را تجربه میکنند. همچنین سرطان ریه باعث میشود مایعات در پیرامون ریه ها تجمع یافته و باز شدن کامل ریه در هنگام دم را سخت تر کنند.

سرفه خونی: سرطان ریه ممکن است باعث خونریزی مجاری تنفسی شود که این امر منجر به سرفه خونی یا خلط خونی (هموپتیز) میشود. گاهی اوقات خونریزی ممکن است شدید باشد. درمانهایی برای کنترل خونریزی وجود دارد.

درد: سرطان ریه پیشرفته که به لایه پوشاننده (آستر) ریه یا مناطق دیگر بدن مانند استخوان گسترش یافته است، درد ایجاد میکند. اگر درد دارید درمانهای زیادی برای کنترل آن وجود دارد.

تجمع مایعات در سینه (پلورال افیوژن): سرطان ریه باعث میشود مایعات در فضای احاطه کننده ریه سرطانی در حفره سینه (فضای پلورال) تجمع یابد. تجمع مایعات در سینه باعث کوتاه شدن نفسهای بیمار میشود. درمانهایی برای تخلیه مایعات از سینه و کاهش خطر مجدد پلورال افیوژن وجود دارد.

گسترش سرطان به بخشهای دیگر بدن (متاستاز): سرطان ریه اغلب به بخشهای دیگر بدن مانند مغز و استخوانها گسترش می یابد یا به اصطلاح متاستاز میدهد. در این شرایط درد، حالت تهوع، سردرد یا علائم دیگر مرتبط با عضو درگیر، تجربه میشود. به محض گسترش سرطان به منطقه ای فراتر از ریه، معمولا بیماری قابل درمان قطعی نیست. درمان جهت کاهش علائم و افزایش طول عمر بیمار صورت میگیرد.

 

پیشگیری از سرطان ریه 

در واقع نمیتوان گفت روشی برای جلوگیری قطعی و حتمی از سرطان ریه وجود دارد اما با اقدامات زیر خطر آن کم میشود:

 سیگار نکشید: اگر پیش از این سیگار نکشیده اید، این کار را هرگز شروع نکنید. با کودکان درباره دلایل سیگار نکشیدن صحبت کنید تا متوجه شوند چرا باید از این فاکتور خطر سرطان ریه پرهیز کنند. در مورد خطرات سیگار کشیدن از سنین پایین با کودکان صحبت کنید تا بدانند چرا و چگونه با فشار دوستان و همسالان برای سیگار کشیدن مقابله کنند.

سیگار را ترک کنید: همین الان سیگار را کنار بگذارید. ترک سیگار احتمال ابتلا به سرطان ریه را کمتر میکند حتی اگر سالهاست که سیگار میکشید. با پزشک در مورد راهکارهای ترک سیگار صحبت کنید.

از قرار گیری در معرض دود سیگار دیگران پرهیز کنید: اگر با فرد سیگاری زندگی میکنید یا همکار هستید، او را وادار به ترک سیگار کنید. اگر نمیتوانید حداقل او را مجبور کنید تنها در فضای باز سیگار بکشد. از قرار گیری در فضاهایی که مردم سیگار میکشند مانند قهوه خانه ها و سفره خانه ها پرهیز کنید و به دنبال فضاهای عاری از دود باشید.

از نظر میزان گاز رادن خانه را بررسی کنید. میزان رادن موجود در خانه خود را تست کنید به خصوص اگر در فضایی زندگی میکنید که زیادی رادن یک مشکل شایع است. میزان بالای گاز رادن را میتوان کاهش داد.

از مواجهه با مواد سرطان زا در محیط کار پرهیز کنید. احتیاطهای لازم را برای محافظت از خود در مقابل مواد شیمیایی سمی به کار بگیرید. تمامی دستور العمل ایمنی کار با مواد سرطان زا یا محیط سرطان زا را رعایت کنید. مثلا اگر به شما ماسک برای محافظت از ریه داده شده است، حتما همیشه آن را استفاده کنید. از پزشک بپرسید چه کارهایی برای محافظت از خود در محیط کار میتوانید انجام دهید. یادتان باشد اگر سیگار میکشید احتمال آسیب دیدگی ریه در اثر مواد سرطان زا بیشتر میشود.

میوه و سبزیجات زیادی مصرف کنید. برنامه غذایی سالم مملو از میوه و سبزیجات داشته باشید. منابع غذایی شامل ویتامینها و مواد معدنی و سایر مواد مغذی بهترین راه دریافت آنها است. از مصرف مقدار زیاد ویتامینها به شکل قرص اجتناب کنید چرا که ممکن است زیان آور باشند. برای مثال محققانی که امیدوار بودند خطر سرطان ریه در افراد سیگاری را با دادن مکملهای بتاکاروتن کاهش دهند در نتایج تحقیقات خود دریافتند مکملها عملا خطر سرطان را در افراد سیگاری افزایش میدهند.

در بیشتر روزهای هفته ورزش کنید. اگر مرتبا ورزش نمیکنید، این کار را تدریجی شروع کنید. سعی کنید بیشتر روزهای هفته فعالیت بدنی و ورزش داشته باشید.