گاستروانتریت ویروسی (Viral Gastroenteritis) یا آنفلوآنزای معده stomach flu))

گاستروانتریت ویروسی چیست؟

گاستروانتریت ویروسی یک بیماری معده (شامل اسهال و استفراغ) است که توسط ویروس ایجاد می شود. این بیماری اگر چه ممکن است در تمام طول سال رخ دهد، اما بیشتر در زمستان گزارش می شود و براحتی در بین افرادی که با هم زندگی می کنند سرایت پیدا می کند.

ویروس ها با باکتری ها و انگل ها بسیار متفاوت بوده و از آن ها بسیار کوچکتر هستند و تحت تأثیر درمان با آنتی بیوتیک ها قرار نمی گیرند.

از گاستروانتریت معده با عنوان آنفلوآنزای معده هم یاد می شود ولی باید گفت که هیچ ارتباطی با آنفلوآنزا ندارد.

علائم بیماری گاستروانتریت ویروسی چیست؟

علائم بیماری گاستروانتریت معمولاً شامل حالت تهوع، استفراغ، اسهال و تا حدودی کرامپ (گرفتگی) معده است. گاهی اوقات افراد تب خفیف، لرز، سردرد، درد های عضلانی و احساس خستگی عمومی نیز دارند. این بیماری اغلب به طور ناگهانی شروع می شود و فرد مبتلا ممکن است به شدت احساس بیماری کند. دوره این بیماری معمولاً کوتاه است و علائم آن فقط حدود 1 یا 2 روز طول می کشد. به طور کلی، کودکان بیشتر از بزرگسالان استفراغ را تجربه می کنند. اکثر افراد مبتلا به این نوع بیماری استفراغ و اسهال را با هم دارند.

گاستروانتریت ویروسی چقدر جدی است؟

اگرچه این نوع بیماری معمولاً جدی نیست، برخی از افراد ممکن است در یک روز بارها احساس بیماری داشته و استفراغ یا اسهال آبکی را تجربه کنند. اکثر مردم در عرض 1 یا 2 روز بهبود می یابند و هیچ اثر طولانی مدت مرتبط با بیماری، بر روی سلامتی آن ها ندارد. با این حال، اگر فرد بیمار نتواند مایعات کافی برای جایگزینی مایعاتی که به دلیل استفراغ و اسهال از دست داده است بنوشد، ممکن است دچار کم آبی شود و به مراقبت های پزشکی ویژه نیاز داشته باشد. این مشکل کم آبی معمولاً فقط در میان کودکان، سالمندان و افراد با سیستم ایمنی ضعیف دیده می شود.

چگونه افراد به گاستروانتریت ویروسی مبتلا می شوند؟

این ویروس ها در مدفوع یا استفراغ افراد آلوده یافت می شوند و به راحتی قابل انتقال است. در برخی از ویروس ها، مصرف تنها 10-100 ذره ویروس می تواند باعث بیماری شود. افراد می توانند از راه های مختلفی آلوده شوند، از جمله:

  1. خوردن غذا یا نوشیدن مایعات آلوده به این ویروس ها.
  2. دست زدن به سطوح یا اشیاء آلوده به این ویروس ها و سپس قرار دادن دست در دهان.
  3. تماس مستقیم با فرد دیگری که آلوده است و علائمی از خود نشان می دهد (به عنوان مثال افرادی که از بیمار مراقبت می کنند و یا غذا و ظروف غذای خود را به اشتراک می گذارند).

افرادی که در مهدکودک ها، خانه های سالمندان و یا در محیط های جمعی زندگی می‌کنند، باید در صورت بروز علائم گاستروانتریت ویروسی توجه ویژه ای داشته باشند. این ویروس ها بسیار مسری هستند و می توانند به سرعت در چنین محیط هایی پخش شوند.

علائم چه زمانی ظاهر می شود؟

علائم گاستروانتریت ویروسی معمولاً حدود 24 تا 48 ساعت پس از وارد شدن ویروس به بدن به طور ناگهانی شروع می شود، اما می تواند تا 12 ساعت پس از قرار گرفتن در معرض ویروس نیز ظاهر شود.

افراد تا کی می توانند بیماری را سرایت دهند؟

افراد مبتلا به گاستروانتریت ویروسی معمولاً می توانند از لحظه شروع احساس بیماری تا 48 ساعت پس از قطع اسهال، آن را به سایر افراد منتقل کنند. با این حال، برخی از افراد ممکن است تا دو هفته پس از بهبودی مسری باشند. برای افرادی که اخیراً از گاستروانتریت ویروسی بهبود یافته اند یا در محیطی هستند که دیگران با علائمی شبیه به گاستروانتریت مبتلا هستند، شستن دست ها و سایر اقدامات بهداشتی بسیار مهم است.

چه کسانی به گاستروانتریت ویروسی مبتلا می شوند؟

هر کسی ممکن است به این ویروس ها مبتلا شود. از آنجایی که ویروس های مختلفی وجود دارند که می‌توانند باعث این بیماری شوند، گاستروانتریت ویروسی می‌تواند در طول زندگی هر فردی رخ دهد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر بالغ هستید در صورت داشتن علایم زیر به پزشک مراجعه کنید:


  1. بیش از دو روز استفراغ یا اسهال دارید.
  2. خون استفراغ می کنید.
  3. دچار کم آبی هستید که علائم آن شامل تشنگی بیش از حد، خشکی دهان، ادرار زرد تیره، کم یا بدون ادرار بودن، ضعف شدید، سرگیجه یا سبکی سر است.
  4. در مدفوع خون وجود دارد.
  5. معده درد شدید دارید.
  6. تب بالای 40 درجه سانتیگراد دارید.

وقتی کودک دچار این بیماری می شود در صورت داشتن علایم زیر باید او را به نزد پزشک ببرید:

  1. تب  38.9 سانتیگراد یا بالاتر دارد.
  2. خسته یا بسیار تحریک پذیر به نظر می رسد.
  3. ناراحتی یا درد زیادی دارد.
  4. اسهال خونی دارد.
  5. به نظر می رسد کم آب شده است. 

 با مقایسه میزان نوشیدن مایعات و ادرار آن ها و بررسی علائمی مانند خشکی دهان، تشنگی و گریه بدون اشک، می توان متوجه کم آبی کودک شد.

چه درمانی دارویی برای افراد مبتلا به گاستروانتریت ویروسی در دسترس است؟

در حال حاضر هیچ داروی ضد ویروسی وجود ندارد که بر علیه این گروه از ویروس ها عمل کند و هیچ واکسنی برای جلوگیری از عفونت وجود ندارد. از آنجایی که گاستروانتریت ویروسی توسط ویروس ها ایجاد می شود، نه باکتری ها، با آنتی بیوتیک قابل درمان نیست.

البته می توان داروهای ضد اسهال را امتحان کرد. برخی از بزرگسالان ممکن است مصرف لوپرامید (Imodium A-D) یا بیسموت ساب سالیسیلات (Pepto-Bismol، دیگران) را برای مدیریت علائم خود مفید بدانند. با این حال، اگر اسهال خونی یا تب دارید، که می‌تواند نشانه ای از یک بیماری دیگر باشد، از مصرف آن ها اجتناب کنید.

راهکارهای خانگی برای کمک به درمان گاستروانتریت ویروسی کدامند؟

این بیماری معمولاً در افراد سالم دوره بیماری کوتاهی دارد. هنگامی که افراد مبتلا به استفراغ و اسهال هستند، برای جلوگیری از کم آبی بدن باید مایعات زیادی بنوشند. کم آبی در میان کودکان خردسال، سالمندان و بیماران می تواند شایع باشد و این جدی ترین اثر آن بر سلامتی فرد است. برای کنترل بیماری در بزرگسالان بهتر است توصیه های زیر را رعایت کنید.

  1. بگذارید معده شما آرام شود. پس برای چند ساعت از خوردن غذاهای جامد خودداری کنید. 
  2. سعی کنید تکه های یخ را بمکید یا اغلب جرعه های کوچک آب بنوشید.
  3. همچنین ممکن است نوشیدن آبگوشت های شفاف یا نوشیدنی های ورزشی بدون کافئین مفید باشد.
  4. در ادامه می توان با خوردن سوپ و غذا های نرم و ملایم (موز و برنج) به رژیم غذایی عادی خود برگردید.
  5. تا زمانی که احساس بهتری ندارید از مصرف برخی غذا ها و مواد خودداری کنید. این ها عبارتند از کافئین، الکل، نیکوتین، و غذاهای چرب یا دارای چاشنی زیاد.
  6. استراحت کافی داشته باشید چرا که ممکن است بیماری و کم آبی شما را ضعیف و خسته کرده باشد.

برای نوزادان و کودکان مهمترین هدف جایگزینی مایعات و املاح از دست رفته است.

  1. آب بدن کودک باید از طریق محلول ا آر اس و نوشیدن جرعه جرعه آب (در کودکان مبتلا به گاستروانتریت، آب به خوبی جذب نمی شود) تامین شود.



  1. از دادن آب سیب به کودک خود برای آبرسانی خودداری کنید زیرا می تواند اسهال را بدتر کند.
  2. پس از هیدراته شدن، کودک خود را به رژیم غذایی عادی برگردانید و این کار را با خوراندن نان تست، ماست، میوه ها و سبزیجات شروع کنید.
  3. از مصرف غذا های خاص خودداری کنید. به کودک خود غذا های شیرین مانند بستنی، نوشابه و آب نبات ندهید. این ها می توانند اسهال را بدتر کنند.
  4. اطمینان حاصل کنید که کودک شما به اندازه کافی استراحت می کند. چرا که ممکن است بیماری و کم آبی کودک شما را ضعیف و خسته کرده باشد.
  5. از دادن دارو های ضد اسهال به فرزندتان که در فروشگاه ها وجود دارند خودداری کنید، مگر اینکه پزشکتان توصیه کند. چرا که ممکن است دوره بیماری را طولانی تر کند.

آیا می توان از عفونت های گاستروانتریت ویروسی پیشگیری کرد؟

بله. با پیروی از دستورات پیشگیرانه زیر می توانید شانس تماس خود را با ویروس هایی که باعث این بیماری می شوند کاهش دهید:

  1. دست های خود را به طور مکرر بشویید، به خصوص بعد از مراجعه به توالت و تعویض پوشک و قبل از غذا خوردن یا تهیه غذا.
  2. کودکان بیمار را جداگانه حمام کنید و از حوله و پارچه صورت مشترک استفاده نکنید.
  3. اگر علائم بیماری را دارید غذا درست نکنید و سعی کنید حداقل تا 48 ساعت پس از قطع علائم صبر کنید.
  4. قبل از مصرف میوه ها و سبزیجات، آن ها را با آب تمیز بشویید.
  5. سطوحی که در معرض تماس هستند را به طور کامل و مکرر تمیز و ضد عفونی کنید، به ویژه هنگامی که اعضای خانواده مبتلا به استفراغ یا اسهال هستند.
  6. لباس ها یا ملحفه هایی را که ممکن است به استفراغ و یا اسهال آلوده شده باشند، فوراً خارج کرده و بشویید (از آب گرم و صابون استفاده کنید).
  7. هر گونه استفراغ و یا مدفوع را در توالت بشویید یا دور بریزید و مطمئن شوید که اطراف آن تمیز است.
  8. افرادی که استفراغ و یا اسهال دارند باید حداقل تا 48 ساعت پس از پایان علائم (در منطقه ای متفاوت از سایر ساکنین) ایزوله شوند.

 دکتر بهزاد رحمانی