سوالات متداول در مورد بیماری هیداتید (Hydatid Disease)

بیماری هیداتید چیست؟

بیماری هیداتید یک عفونت انگلی است که توسط تخم های کرم نواری ایجاد می‌شود. کرم های نواری معمولاً در میزبان هایی مانند گوسفند و سگ زندگی می کنند. اما اگر انسان به طور تصادفی هر چیزی که آلوده به انگل است را بخورد یا بنوشد، ممکن است به این بیماری مبتلا شود.

بیماری هیداتید که اکینوکوکوز کیستیک (cystic echinococcosis) یا هیداتیدوز (hydatidosis) نیز نامیده می شود باعث ایجاد کیست (پر از مایع) در کبد یا سایر اندام ها می شود. کیست هیداتید در صورت عدم درمان می تواند منجر به عوارض جدی برای سلامتی شود.

چه کسانی به بیماری هیداتید مبتلا می شوند؟

بیماری هیداتید بیشتر در مناطق روستایی، فقیر یا توسعه نیافته رخ می دهد. این بیماری به ویژه در میان افرادی که گوسفند یا دام های دیگری را پرورش می دهند و همچنین سگ دارند رایج است. گوسفند میزبان اصلی انگل است و سگ ها با خوردن یک گوسفند آلوده به انگل مبتلا می شوند.

خطر ابتلا به بیماری هیداتید در موارد زیر افزایش می یابد:

  • سگ های آلوده را در خانه کرم زدایی یا نگهداری کنید.
  • در فضای مشترک با سگ های آلوده بنوشید یا غذا بخورید.
  • در محیطی غیربهداشتی زندگی کنید.
  • گوسفند یا سایر دام های خود را خودتان برای غذا ذبح کنید.

آیا بیماری هیداتید مسری است؟

بیماری هیداتید مسری نیست، به این معنی که از طریق تماس فرد به فرد سرایت نمی کند. بنابراین نمی توانید با لمس کردن یا قرار گرفتن در نزدیکی فرد مبتلا به این بیماری آلوده شوید. فرد باید انگل را بخورد تا به عفونت مبتلا شود.

تفاوت بین اکینوکوکوز کیستیک و اکینوکوکوز آلوئولار چیست؟

اکینوکوکوز آلوئولار (AE) نوع دیگری از عفونت انگلی است که توسط کرم های نواری از جنس اکینوکوکوس ایجاد می‌شود. اما AE معمولاً از طریق روباه و کایوت به انسان منتقل می شود نه گوسفند. AE در مقایسه با اکینوکوکوز کیستیک (CE) جدی تر است و می تواند منجر به کیست در کبد، ریه و مغز شود. 

تفاوت بین کیست هیداتید و کیست ساده کبدی چیست؟

کیست هیداتید (هیداتیک) نتیجه یک عفونت انگلی است اما کیست های ساده کبدی معمولاً در بدو تولد وجود دارند. کیست های هیداتیک می توانند به اندازه ای بزرگ شوند که بر عملکرد کبد تأثیر بگذارند در صورتی که کیست های ساده کبدی به ندرت به این بزرگی می رسند. گفتنی است این دو نوع کیست به درمان های متفاوتی نیاز دارند.

بیماری هیداتید چقدر شایع است؟

بیماری هیداتید در آمریکای شمالی شایع نیست. اما در مناطق فقیر و روستایی آفریقا، اروپا، آسیا، خاورمیانه و آمریکای مرکزی و جنوبی رو به رشد است. سالانه بین 2 تا 3 میلیون عفونت اکینوکوک انسانی در سراسر جهان رخ می دهد و بیماری هیداتید حدود 95 درصد از این عفونت ها را تشکیل می دهد.

علائم بیماری هیداتید چیست؟

بیماری هیداتید ممکن است برای چندین سال هیچ علامتی ایجاد نکند. اما با رشد کیست های هیداتید در کبد، ریه ها و یا سایر اندام ها ممکن است علایم زیر ایجاد شود:

  • مدفوع خونی
  • سرفه
  • ناراحتی در شکم یا قفسه سینه.
  • کهیر یا بثورات پوستی.
  • زردی پوست
  • غده یا توده در قسمت میانی بدن.
  • تهوع و استفراغ.
  • تنگی نفس.
  • کاهش وزن بی دلیل

عوارض بالقوه بیماری هیداتید چیست؟

کیست ها می توانند به اندازه ای بزرگ شوند که از عملکرد صحیح اندام های آسیب دیده جلوگیری کنند. همچنین می توانند پاره شوند و منجر به عوارض تهدید کننده زندگی زیر شود:

  • آنافیلاکسی (واکنش آلرژیک جدی).
  • درد شدید شکم.
  • مرگ ناگهانی.

بیماری هیداتید چگونه منتقل می شود؟

افراد در صورت تماس با مدفوع سگ حاوی تخم های انگل ممکن است به بیماری هیداتید مبتلا شوند. با گذشت زمان، انگل ها بزرگتر شده و به کیست تبدیل می شوند. این انتقال انگل می تواند از طرق زیر باشد:

  • نوشیدن آب آلوده
  • خوردن خاک آلوده موجود در سبزیجات، سبزی ها یا توت ها.
  • نوازش یا دست زدن به سگ آلوده.

بیماری هیداتید چگونه تشخیص داده می شود؟

تصویربرداری و آزمایش خون رایج ترین راه های تشخیص بیماری هیداتید هستند. آزمایش خون می تواند سطوح بالایی از آنتی بادی ها را برای عفونت اکینوکوک نشان دهد و تصویربرداری اندازه، شکل و محل کیست ها را مشخص می کند.

پزشک از تصویر برداری اشعه ایکس، سی تی اسکن یا سونوگرافی برای بررسی کیست ها استفاده می کند. کیست های هیداتیک دارای چند ویژگی هستند که باعث می شود در اسکن و تصویر برداری متفاوت از کیست های ساده کبدی ظاهر شوند.

بیماری هیداتید چگونه درمان می شود؟

درمان بیماری هیداتید بستگی به اندازه و محل کیست دارد. رایج ترین درمان ها عبارتند از:

  • دارو: کیست های کوچک و سطحی در یک محل ممکن است به دارو های ضد انگلی به نام بنزیمیدازول پاسخ دهند. بنزیمیدازول ها انگل ها را از بین می برند و کیست ها را کوچک می کنند. پزشک ممکن است درمان دارویی را با آسپیراسیون یا جراحی ترکیب کند.
  • PAIR (پونکسیون، آسپیراسیون، تزریق، آسپیراسیون مجدد): در روش PAIR از یک سوزن یا کاتتر برای تخلیه کیست استفاده می شود. یک ماده شیمیایی ضد انگل قبل از تخلیه مجدد کیست به داخل کیست تزریق می شود. پزشک این روند را تا زمانی که کیست به طور کامل تخلیه شود تکرار می کند.
  • جراحی: کیست های بزرگ و عمیق ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند. برداشتن کیست با جراحی شامل برداشتن یک بخش یا تمام کیست یا حتی بخشی از کبد است. این جراحی خطر ریختن انگل ها در حفره شکمی را دارد، بنابراین فقط یک پزشک با تجربه باید این کار را انجام دهد.

چگونه می توان از بیماری هیداتید جلوگیری کنم؟

جلوگیری از انتشار انگل ها تنها راه کنترل بیماری هیداتید است. افرادی که در معرض خطر ابتلا به عفونت هستند باید:

  • از خوردن یا نوشیدن هر چیزی که ممکن است با مدفوع سگ تماس داشته باشد خودداری کنند.
  • سگ ها را توسط دامپزشک آموزش دیده و نه در خانه کرم زدایی کنند.
  • با سگ هایی که ممکن است آلوده باشند تماس نداشته باشند.
  • از ذبح گوسفند یا دام دیگر در خانه خودداری کنند.
  • از خورده شدن گوسفند آلوده توسط سگ جلوگیری کنند.
  • میوه ها و سبزیجات را قبل از مصرف بشویند.
  • دست های خود را به طور مکرر، به خصوص قبل از تهیه غذا یا بعد از دست زدن به سگ، با آب و صابون بشویند.

چشم انداز فرد مبتلا به بیماری هیداتید چیست؟

بیماری هیداتید درمان نشده می تواند کشنده باشد. کیست ها ممکن است به قدری بزرگ شوند که باعث شوند اندام آسیب دیده به طور کامل از کار بیفتد. کیست های پاره شده می توانند باعث آنافیلاکسی شوند که یک واکنش آلرژیک تهدید کننده زندگی است.

چه زمانی باید در مورد بیماری هیداتید به پزشک مراجعه کنم؟

اگر هر یک از علائم بیماری هیداتید را تجربه کردید، فوراً به پزشک خود مراجعه کنید. اگر در یک محیط پرخطر برای بیماری هیداتید هستید حتماً به پزشک خود اطلاع دهید. این اطلاعات می تواند به آن ها در تشخیص کیست هیداتید و کیست ساده از هم کمک کند. تشخیص و درمان زود هنگام تا حد زیادی خطر عوارض جدی سلامتی یا مرگ را کاهش می دهد.