گاستروپارزی (Gastroparesis)

گاستروپارزی (Gastroparesis)

گاستروپارزی که استاز معده (gastric stasis) نیز نامیده می شود، زمانی رخ می دهد که تخلیه معده (توسط خودش) به تاخیر بیافتد و بیش از حد طول بکشد. در اینصورت گاهی اوقات، توده جامدی به نام بزوآر تشکیل می دهد. معمولاً این توده های بزرگ غذا های قدیمی، می توانند معده را مسدود کرده و منجر به علائم تهوع، استفراغ و حتی انسداد معده شوند که به نوبه خود ممکن است از عبور غذا به روده کوچک جلوگیری کند.

علائم گاستروپارزی

گاستروپارزی اغلب باعث بروز برخی از علائم غیر اختصاصی می شود و متخصص گوارش باید آن را بررسی کرده و تشخیص دهد. علائم گاستروپارزی عبارتند از:

• احساس سیری اولیه
• نفخ
• حالت تهوع
• بی اشتهایی
• استفراغ
• درد شکم
• کاهش وزن

تشخیص گاستروپارزی

تشخیص گاستروپارزی با یک معاینه فیزیکی جامع شروع می شود که طی آن فرد علائم و سابقه پزشکی خود را شرح می دهد. پزشک ممکن است متوجه اتساع شکم یا حساسیت شود. پزشک همچنین به دنبال علائم بیماری یا اختلالات زمینه ای که ممکن است باعث گاستروپارزی شوند، می گردد. یکی از مهمترین دلایل می تواند دیابت باشد. قند خون بالای ناشی از دیابت به مرور زمان به اعصاب آسیب می رساند و می تواند باعث تخلیه دیرهنگام شود. درمان علت زمینه ای باعث درمان گاستروپارزی نیز می شود.

در طول معاینه فیزیکی، پزشک به صدای گوارشی (succession splash) گوش دهد. او به آرامی فرد را تکان می دهد و به صدای مایع در بدن او گوش می دهد. اینکار می تواند به تأیید وجود انسداد در شکم کمک کند.

اگرچه هیچ آزمایش آزمایشگاهی قطعی برای تشخیص گاستروپارزی وجود ندارد اما پزشک ممکن است برخی از آزمایشات را برای رد بسیاری از بیماری های زمینه ای تجویز کند.

سایر روش های تشخیصی گاستروپارزی عبارتند از:

• آندوسکوپی
• رادیوگرافی کنتراست باریم دستگاه گوارش فوقانی
• سینتی گرافی تخلیه معده
• مانومتری آنترودئودنال
• مطالعه بی سیم تحرک

آندوسکوپی فوقانی

پزشک آندوسکوپی فوقانی را برای رد انسداد مکانیکی در خروجی معده، که پیلور نیز نامیده می شود، انجام می دهد. خروجی معده می تواند زخم شده، آسیب دیده یا فقط مسدود شود. همه این ها در آندوسکوپی قابل مشاهده است.

رادیوگرافی کنتراست باریم دستگاه گوارش فوقانی

در این تست فرد محلول حاجب باریم را می بلعد. این محلول دستگاه گوارش را می پوشاند. در اینصورت پزشک می تواند تشخیص دهد که آیا تاخیری در تخلیه مایع از معده وجود دارد یا خیر. 

سینتی گرافی تخلیه معده (Gastric Emptying Scintigraphy)

سینتی گرافی تخلیه معده رایج ترین تست مورد استفاده برای تایید گاستروپارزی است. در طول سینتی گرافی، یک وعده غذایی مخصوص و گاهی یک نوشیدنی مخصوص به بیمار داده می شود. غذا با یک نشانگر که توسط اسکنر قابل مشاهده است نشاندار می شود و هدف این است که این غذای خاص را هنگام عبور از سیستم گوارش دنبال کنند. برخلاف روش های تشخیصی که نیاز به ناشتا بودن از قبل دارند، سینتی‌گرافی تخلیه معده در واقع مستلزم خوردن این وعده غذایی خاص دقیقاً قبل از آزمایش است.

در طی سینتی گرافی تخلیه معده

 در صورتی که فرد دیابتی است باید قند خون او بررسی شود. مقادیر بالای 250 قند خون می تواند در آزمایش اختلال ایجاد کند.

ممکن است از بیمار خواسته شود که برای مدتی قبل از آزمایش مواد مخدر مصرف نکند، زیرا می توانند در آزمایش اختلال ایجاد کنند.

قبل از خوردن غذا، پزشک یک رادیو ردیاب را به غذا متصل می کند. رادیو ردیاب تقریباً به اندازه یک ساعت پیاده روی در پارک وقتی بیرون آفتابی است، رادیواکتیویته دارد و طوری طراحی شده است تا ایمن و قابل تحمل باشد و از ایجاد آسیب جلوگیری کند.

اسکن بلافاصله بعد از خوردن غذا و سپس هر یک ساعت ( و تا چهار ساعت) گرفته می شود. تیم پزشکی نحوه حرکت غذایی که خورده شده را در معده و دستگاه گوارش ارزیابی می کند. آزمایش تخلیه معده ممکن است تاخیر در تخلیه را نشان دهد، که می تواند به پزشک در تشخیص کمک کند.

مانومتری آنترودئودنال

مانومتری آنترودئودنال عضلات مورد استفاده در هضم را بررسی می کند.

 در طی این روش:

پزشک کاتتری را از طریق دهان به داخل معده وارد می کند. کاتتر به مدت شش ساعت در محل باقی می ماند تا فعالیت الکتریکی و عضلانی معده را اندازه گیری کند.

بیمار در چند ساعت اول ناشتا است، بنابراین پزشک می تواند اندازه گیری ها را در حالت ناشتا ثبت کند.

بیمار بعداً یک وعده غذایی جامد می خورد و پزشک اندازه گیری ها را در حین هضم ثبت می کند.

این روش می تواند به تشخیص علت دقیق گاستروپارزی کمک کند. پزشکان اغلب از این روش برای بیمارانی که درمان های استاندارد در مورد آن ها شکست خورده، برای کاندید های جراحی و برای بیمارانی با حالت تهوع غیرقابل توضیح، استفاده می کنند.

مطالعه تحرک بی سیم

این تست زمان تخلیه معده را ارزیابی می کند. این روش براحتی قابل تحمل است و نسبت به سایر مطالعات تشخیصی کمتر تهاجمی است.

در طی مطالعه تحرک بی سیم:

• بیمار یک کپسول کوچک می خورد که از طریق دستگاه گوارش حرکت می کند.
• این کپسول در حین حرکت، داده هایی (دما، سطوح اسیدیته، امواج فشار) را جمع‌آوری می‌کند و آن ها را به گیرنده ای می فرستد که معمولاً در اطراف کمر قرار داده شده است.
• سپس پزشک داده ها را می بیند و پس از چند روز نتایج به اطلاع بیمار داده می شود.
• کپسول با حرکات روده دفع می شود.

مزیت این روش این است، در حالی که کپسول اطلاعات لازم را جمع آوری می کند بیمارمی تواند به فعالیت های عادی خود ادامه دهد.

درمان گاستروپارزی

برای درمان گاستروپارزی تشخیص دقیق ضروری است، زیرا درمان به علت آن بستگی دارد. اگر پزشک یک بیماری یا شرایط زمینه ای را تشخیص داد که باعث گاستروپارزی می‌شود، درمان بر اصلاح یا معکوس کردن آن بیماری متمرکز خواهد بود. اگر هیچ علت زمینه ای وجود نداشته باشد یا درمان آن ممکن نباشد، هدف از درمان، کمک به تخلیه معده و تسکین علائم است. اولین قدم این است که مصرف دارو هایی را که تخلیه معده را مهار یا به تاخیر می اندازند، قطع کرد.

گزینه های درمان گاستروپارزی عبارتند از:

• تغییرات رژیم غذایی
• مصرف دارو
• درمان آندوسکوپی
• درمان های تجربی
• تغییرات رژیم غذایی

بسیاری از بیمارانی که از گاستروپارزی رنج می برند، مواد مغذی کافی را جذب نمی کنند. تغییرات رژیم غذایی می تواند علائم را با حفظ تغذیه مناسب تسکین دهد. راه های اصلاحات رژیم غذایی عبارتند از:

• تغییر به یک رژیم غذایی مایع، زیرا ممکن است مایعات راحت تر از معده تخلیه شوند.
• خوردن چندین وعده غذایی کوچک در طول روز به جای دو یا سه وعده غذایی بزرگ
• پرهیز از خوردن غذا در اواخر شب
• خوردن غذا هایی که فیبر و چربی کمتری دارند (فیبر و چربی می توانند باعث تاخیر در تخلیه معده شوند)
• کنترل قند خون بالا (هیپرگلیسمی) چرا که قند خون بالا می تواند تخلیه معده را به تاخیر بیندازد
• پوره کردن غذا که گاهی اوقات می تواند هضم را آسان تر کند
• پرهیز از مصرف مواد مخدر
• ترک سیگار

معمولاً متخصص تغذیه در مدیریت رژیم غذایی به بیمار کمک می کند.

مصرف دارو

از برخی دارو ها برای درمان گاستروپارزی استفاده می شود. پزشک قبل از تصمیم گیری در مورد رژیم دارویی، مزایا و خطرات هر کدام را با بیمار در میان خواهد گذاشت.

داروهای پروکینتیک

داروهای پروکینتیک دارو هایی هستند که باعث تخلیه معده می شوند و بخش مهمی از مدیریت گاستروپارزی هستند. دو داروی رایج مورد استفاده عبارتند از:

• اریترومایسین: این دارو باعث ایجاد انقباضات شدید و تحریک معده برای تخلیه می شود. این دارو را می توان به صورت خوراکی و یا داخل وریدی مصرف کرد. اریترومایسین ممکن است باعث گرفتگی شکم و حالت تهوع شود.
• متوکلوپرامید: این دارو حرکات دستگاه گوارش را افزایش می دهد و به عبور سریعتر و کارآمدتر غذا کمک می کند. این تنها دارویی در ایالات متحده است که FDA برای درمان گاستروپارزی تایید کرده است. با این حال، در برخی از بیماران ممکن است باعث اختلالات حرکتی شود. پزشک با بیمار در مورد اینکه آیا کاندید این دارو هست یا نه صحبت خواهد کرد.

درمان ضد استفراغ

گاهی اوقات، دارو های پروکینتیک حالت تهوع و استفراغ مرتبط با گاستروپارزی را بطور قابل توجهی تسکین نمی دهد. در اینصورت پزشک مصرف دارو های ضد استفراغ را توصیه می کند. دارو های ضد استفراغ به عنوان دارو های ضد بیماری نیز شناخته می شوند.

درمان با آندوسکوپی

اگر تغییرات رژیم غذایی و دارو باعث بهبود علائم فرد نشد، پزشک ممکن است از آندوسکوپی برای درمان استفاده کند.

گاستروستومی کاهش فشار: با آندوسکوپی پزشک لوله گاستروستومی را در معده قرار می دهد. این لوله به تخلیه معده کمک می کند و حالت تهوع و استفراغ را بهبود می بخشد.

ژژنوستومی: اگر لوله گاستروستومی موثر نباشد، یک لوله ژژنوستومی در محل باقی می ماند تا اطمینان حاصل شود که بیمار به خوبی هیدراته و تغذیه شود. در طی ژژنوستومی، لوله تغذیه ای از طریق شکم وارد روده کوچک می شود. به این ترتیب روده کوچک مواد مغذی را مستقیماً دریافت می کند و معده را دور می زند.

درمان های تجربی

علاوه بر درمان های ذکر شده درمان های جدیدی نیز برای بیماران مبتلا به گاستروپارزی وجود دارد. که در ادامه به بررسی آن ها می پردازیم.

پیس گذاری معده

پیس گذاری معده با عنوان تحریک الکتریکی معده نیز شناخته می شود.

در طول پیس گذاری معده:

بیمار تحت یک عمل جراحی کوچک قرار می گیرد تا الکترود هایی را روی سطح معده (سروزا معده (پوشش غشایی معده)) او قرار دهند.

الکترود ها باعث تحریک الکتریکی می شوند.

این تحریک باعث افزایش انقباضات عضلانی و بهبود در تخلیه معده می شود.

نشان داده شده است که پیس گذاری معده باعث کاهش حالت تهوع در برخی بیماران می شود. البته همه بیماران نمی توانند از این درمان استفاده کنند.

سم بوتولینوم (Botox®)

در برخی از بیماران مبتلا به گاستروپارزی، اسپاسم پایین معده ممکن است باعث شود تخلیه معده بصورت طبیعی انجام نشود. سم بوتولینوم دارویی است که پزشک برای جلوگیری از انقباض عضلانی به عضله معده تزریق می کند و می تواند به بهبود اسپاسم در عضلات معده کمک کند.

برخی از مطالعات نشان می دهد که این دارو مقاومت در عضلات را کاهش می دهد و تخلیه معده و علائم را بهبود می بخشد. مطالعات دیگر نشان داد که این درمان به طور معمول برای بیماران مبتلا به گاستروپارزی مفید نیست. بنابراین، این دارو ممکن است برای بیماران منتخبی با علائم اسپاسم پایین معده استفاده شود، اما به طور معمول استفاده نمی شود.

درمان های جدید

تحقیقات در مورد دارو ها و روش های خاصی که ممکن است برای درمان گاستروپارزی موثر باشند ادامه دارد. این ها شامل درمان هایی است که بر حرکت عضلات معده و بهبود تخلیه معده تاثیر گذار است. سایر درمان هایی که گاهی به بیماران ارائه می‌شوند عبارتند از: استنت گذاری در خروجی معده (قرار دادن استنت در پیلور و باز نگه داشتن آن برای عبور غذا)، میوتومی خروجی معده (بریدن ماهیچه پیلور برای عبور غذا) و در برخی موارد نادر، گاسترکتومی کامل (حذف معده با جراحی). وقتی درمان های پزشکی استاندارد کمکی نمی‌کند، پزشکان به سراغ درمان های جدید و نوآورانه مانند موارد بالا می‌ روند.