عمل جراحی تراکِئوستومی (نای شکافی)

عمل جراحی تراکِئوستومی (نای شکافی) 

تراکئوتومی به عمل جراحی گفته میشود که در طی آن سوراخی به نام تراکِستومی یا تراکِئوستومی (Tracheostomy ) در جلوی گردن در لوله نای ایجاد میشود. لوله تراکِئوستومی در داخل سوراخ جایگذاری میشود تا مسیر تنفسی باز بماند. 

تراکِئوستومی برای ایجاد مسیری برای تنفس ایجاد میشود. زمانی این کار انجام میشود که مسیر تنفسی به نحوی تنگ یا مسدود شده باشد. اغلب زمانی به این کار نیاز است که مشکلی که در سلامتی فرد ایجاد شده باعث شده برای تنفس نیاز طولانی مدت به دستگاه ونتیلاتور داشته باشد. در موارد نادر، تراکئوتومی به صورت اورژانسی انجام میشود تا مسیر تنفسی فرد را که به دلیل جراحت یا حادثه ای، ناگهان بسته شده است باز کنند. 

زمانی که دیگر نیاز به تراکئوتومی نیاز نباشد، سوراخ ایجاد شده در نای، بسته میشود. اما برای برخی افراد همیشه باید این سوراخ باز بماند. 

به چه دلایلی تراکئوتومی انجام میشود؟

برخی شرایط که ممکن است باعث شوند به تراکئوتومی نیاز پیدا کنید عبارتند از: 

• شرایط پزشکی که استفاده از ونتیلاتور به مدت طولانی (بیش از یکی دو هفته) را موجب شده است 
• شرایط پزشکی که در آن مسیر تنفسی تنگ یا مسدود شده است مانند فلج تارهای صوتی یا سرطان گلو 
• فلج، مشکلات دستگاه عصبی یا مشکلات پزشکی دیگری که باعث میشوند بیرون ریختن ترشحات از گلو (با سرفه) سخت شده و نیاز به مکش مستقیم نای برای تمیز کردن مجاری تنفسی باشد 
• صدمه شدید سر یا گردن که مانع نفس کشیدن شده است 
• آماده شدن برای عمل جراحی بزرگ در سر یا گردن برای کمک به تنفس در حین ریکاوری 
• شرایط اورژانسی که در آن مسیر تنفسی بسته شده و پرسنل اورژانس نمیتوانند از دهان لوله تنفسی وارد نای کنند و باید این کار را از طریق سوراخ کردن نای انجام بدهند 

مراقبتهای اورژانسی 

بیشتر موارد تراکئوتومی در بیمارستان انجام میشوند. اما در موارد اورژانسی، ممکن است لازم باشد در هر جایی که بیمار قرار دارد به سرعت گلوی او سوراخ شود مثلا در تصادفات. 

انجام تراکئوتومی اورژانسی کار سختی است و خطر عوارض در آن بیشتر است. یک کار تا حدی کم خطرتر که در مراقبتهای اورژانسی صورت میگیرد، کریکوتیروتومی است. در این روش، سوراخ درست در زیر سیب آدم(غضروف تیروئید) مستقیما در حنجره ایجاد میشود. 

پس از این که فرد به بیمارستان منتقل شد و وضعیت او پایدار شد، در صورتی که هنوز فرد برای تنفس به کمک طولانی مدت نیاز دارد، کریکوتیروتومی با تراکِئوستومی جایگزین میشود. 

تراکِئوستومی چه خطرات و عوارضی دارد؟ 

تراکِئوستومی به طور کلی درمان ایمنی محسوب میشود اما خطراتی ممکن است داشته باشد. برخی از عوارض آن در حین جراحی یا اندکی پس از آن، بیشتر محتمل هستند. خطرات چنین مشکلاتی در صورتی که این جراحی در شرایط اورژانسی صورت بگیرد بسیار بیشتر است. 

الف- عوارض فوری ناشی از تراکِئوستومی 

• خونریزی 
• صدمه دیدن نای، غده تیروئید یا عصبهای گردن 
• جایگذاری اشتباه یا جا به جایی لوله تراکِئوستومی 
• محبوس شدن هوا در بافت زیر پوست گردن (امفیزم زیر جلدی) که باعث مشکلات تنفسی و صدمه دیدن نای یا مری میشود 
• جمع شدن هوا بین دیواره سینه و ریه ها که باعث درد، مشکل تنفسی یا کلاپس ریه میشود 
• جمع شدن خون که در گردن میتواند اتفاق بیفتد و نای را تحت فشار قرار دهد و در نتیجه باعث مشکل تنفسی شود 

ب- عوارض بلند مدت تراکِئوستومی که بیشتر در مواردی اتفاق می افتد که مدت طولانی لوله در نای قرار داشته باشد، عبارتند از: 

• انسداد لوله تراکِئوستومی 
• جا به جایی لوله و خارج شدن آن از نای 
• صدمه دیدن یا تشکیل بافت جوشگاه یا تنگی نای 
• ایجاد مجرای غیرطبیعی بین نای و مری که به آن فیستول tracheoesophageal گفته میشود و خطر وارد شدن مایعات یا غذا به ریه را افزایش میدهد 
• ایجاد مجرایی بین نای و سرخرگ بزرگی که خون را به بازوی راست و سمت راست سر و گردن میرساند (فیستول tracheoinnominate )که منجر به خونریزی خطرناک میشود 
• عفونت اطراف سوراخ یا عفونت در نای و نایژه ها و ریه ها 

اگر پس از مرخص شدن از بیمارستان هنوز نیاز به تراکِئوستومی دارید، باید مرتبا تحت نظر پزشک باشید. 

عمل جراحی تراکئوتومی چگونه است؟  

عمل جراحی تراکئوتومی در اکثریت موارد در اتاق عمل تحت بیهوشی صورت میگیرد. در صورتی که جراح نگران تاثیر بیهوشی بر مسیر تنفسی باید یا عمل جراحی در اتاق عمل صورت نگیرد، بی حسی موضعی برای بی حس کردن گلو و گردن استفاده میشود. 

نوع عمل جراحی بستگی به این دارد که علت نیاز به این عمل چیست و آیا برنامه ریزی شده است یا اورژانسی. دو گزینه برای جراحی تراکئوتومی وجود دارد: 

• تراکئوتومی جراحی: در اتاق عمل یا اتاق بیمارستان انجام میشود. معمولا در طی آن، یک برش افقی در پوست بخش پایینی جلوی گردن ایجاد میشود. عضلات اطراف با دقت کنار زده میشوند و بخش کوچکی از غده تیروئید بریده میشود تا نای نمایان شود. در یک نقطه مشخص از نای در نزدیکی قاعده گردن، سوراخ تراکئوستومی ایجاد میشود. 
• تراکئوتومی کم تهاجمی (زیر جلدی): معمولا در اتاق بیمارستان انجام میشود. دکتر برش کوچکی نزدیک قاعده جلوی گردن ایجاد میکند. لنز مخصوصی از طریق دهان وارد میشود تا جراح بتواند داخل گلو را ببیند. با استفاده از آن، جراح سوزنی را به نای هدایت میکند تا سوراخ تراکئوستومی را ایجاد نماید و سپس آن را بزرگتر میکند تا به اندازه مورد نظر برسد. 

در هر دو عمل جراحی نای، جراح تراکئوستومی را در سوراخی که در نای ایجاد شده جایگذاری میکند. یک نوار گردنی به صفحه دور لوله تنفسی متصل میشود تا جلوی تکان خوردن و بیرون آمدن آن را بگیرد و بخیه های موقتی نیز ممکن است برای ثابت کردن صفحه به پوست جلوی گردن، استفاده شود. 

شرایط من پس از عمل جراحی تراکئوستومی چگونه است؟ 

احتمالا چند روز را باید در بیمارستان بمانید تا بدنتان بهبود یابد. در این مدت، مهارتهای لازم برای نگه داشتن لوله و زندگی با تراکئوتومی از جمله موارد زیر، به شما یاد داده میشود. 

چگونه از لوله مراقبت کنید. تمیز کردن و تعویض لوله را پرستار به شما آموزش میدهد تا از عفونت جلوگیری شده و احتمال عوارض کاهش یابد. تا زمانی که لوله در نای تان قرار دارد باید این کار را ادامه بدهید. 

چگونه صحبت کنید. معمولا تراکئوستومی مانع صحبت کردن میشود چون هنگام بازدم، هوا از سوراخ لوله تراکئوستومی بیرون میرود و به تارهای صوتی نمیرسد. اما تکنیکها و دستگاههایی وجود دارند که جریان هوا با هدایت میکنند تا بتوانید صحبت کنید. بسته به نوع لوله، پهنای نای و وضعیت حنجره، میتوانید در حالی که لوله در نای قرار دارد به نحوی صحبت کنید. اگر لازم باشد گفتار درمانگر یا پرستار آموزش دیده در این زمینه میتواند راهکارهایی برای برقراری ارتباط به شما یادب دهد و کمک کند دوباره بتوانید از صدای خود بهره مند شوید.  

چگونه غذا بخورید. در دوران بهبودی زخم، بلعیدن کار سختی است. ممکن است مواد مغذی را از طریق سرم به شما برسانند، ممکن است یک لوله برای تغذیه از دهان یا بینی وارد مری شود و یا لوله مستقیما به معده تان وصل شود. هنگامی که آماده غذا خوردن شدید، ممکن است لازم باشد با گفتار درمانگر کار کنید تا بتوانید دوباره عضلات را قوی کنید و هماهنگی لازم برای بلع را به دست بیاورید. 

غلبه بر خشکی هوا. هوایی که نفس میکشید بر خلاف قبل که از طریق دهان و بینی و سینوسها مرطوب و گرم میشد، دیگر مرطوب نیست و میتواند ریه را تحریک کند، باعث سرفه شود و همچنین منجر به تولید مخاط زیاد شود که از طریق لوله خارج میشود. قرار دادن مقدار کمی محلول آب نمک مستقیما در لوله تراکئوستومی (طبق دستور پزشک) میتواند به رقیق تر شدن ترشحات مخاطی کمک کند. همچنین ممکن است نبولایزر سالین (آب نمک) مفید باشد. رطوبت ساز نیز با افزایش رطوبت هوای اتاق به بهبود تنفس شما کمک میکند. 

دکتر بهزاد رحمانی