انواع مختلف بیماریهای نای با چه روشهایی درمان میشوند؟

انواع مختلف بیماریهای نای با چه روشهایی درمان میشوند؟ 

نای (windpipe یا trachea) لوله ای است که از غضروف تشکیل شده و درست از زیر حنجره شروع میشود و پایین رفته و تا پشت استخوان جناغ میرسد و سپس به دو لوله کوچکتر به نام برونش یا نایژه تقسیم میشود که هر یک از آنها به یک شش میرسند. وظیفه نای انتقال هوا به ریه است. 

در تنفس طبیعی، هنگامی که هوا به داخل ریه ها کشیده میشود، نای بلندتر و بازتر میشود. اما در شرایطی که نای سالم نیس، ممکن است وضعیت عملکرد آن متفاوت باشد. نای و نایژه به دلایل مختلف از جمله نقایص مادرزادی، التهاب، جراحت و یا تومور، ممکن است تنگ یا مسدود شوند. این شرایط تاثیر جدی بر توانایی تنفس میگذارد و باید فورا درمان شود. 

انواع بیماریهای نای 

دو اختلال شایع نای، تنگی نای و تراکئومالاسی (tracheomalacia) هستند. 

الف- تنگی نای 

تنگی نای (Tracheal stenosis) باعث میشود رد و بدل شدن هوا به ریه، مشکل تر شود. شدت تنگی نای از خفیف تا شدید متفاوت است. کسانی که تنگی نای شدید دارند ممکن است نیاز به لوله تراکئوستومی در زیر محل انسداد نای، داشته باشند تا بتوانند درست نفس بکشند. 

عوامل منجر به تنگی نای 

تنگی نای در اکثریت موارد در اثر التهاب و تشکیل بافت جوشگاه پس از لوله گذاری در ریه، اتفاق می افتد. لوله گذاری در ریه برای بهبود تنفس در حین عمل جراحی و یا زمانی که به دستگاه ونتیلاتور نیاز است، انجام میشود. همچنین در اثر موارد زیر ممکن است تنگی نای اتفاق بیفتد: 

• اختلالات خود ایمنی مثل آمیلوئیدوز، سارکوئیدوز ریوی، گرانولوماتوز وگنر 
• صدمات خارجی به ناحیه سینه یا گلو 
• عفونت (مانند سل) 
• پرتو درمانی در این ناحیه 
• سوختگی ناشی از حرارت یا مواد شیمیایی 
• تومور در داخل نای و یا در جای دیگری که به نای فشار وارد میکند 

علائم و نشانه های تنگی نای 

کسانی که دچار تنگی نای هستند همیشه علائم ندارند. اما  گاهی فرد ممکن است علائم زیر را نشان دهد: 

• آسم 
• تیرگی رنگ پوست یا غشای مخاطی بینی یا دهان 
• سرفه یا گرفتگی صدا 
• سرفه همراه با خون 
• تنگی نفس 
• سینه پهلوی مکرر یا عفونتهای تنفسی دیگر 
• نفس نفس زدن 
• دیسترس تنفسی 
• صداهای غیر طبیعی ریه 

درمان تنگی نای 

بسته به شدت، محل، طول و علت تنگی نای، درمان متقاوت است. برخی از متداولترین روشهای جراحی درمان تنگی نای عبارتند از: 

اتساع نای با برونکوسکوپی: از طریق برونکوسکوپ (bronchoscope )، یک بالن یا باز کننده نای برای باز و گشاد کردن نای استفاده میشود. برونکوسکوپ دستگاهی است که برای مشاهده مجاری تنفسی و ریه استفاده میشود. با این درمان فورا انسداد مجاری تنفسی برطرف میشود. با برونکوسکوپی جراح توراسیک میتوان به دقت شدت و گستردگی تنگی نای را متوجه شود. 

برونکوسکوپی لیزری: از طریق برونکوسکوپ، بافت جوشگاه تشکیل شده در نای با لیزر سوزانده میشود. این درمان خیلی کوتاه و سریع است اما فورا انسداد را برطرف میکند. 

استنت گذاری نای و نایژه: با یک استنت فلزی کوچک قابل بسط که در مجرای تنفسی با کمک برونکوسکوپ قرار داده میشود، تنگی نای برطرف میشود. 

بریدن و برداشتن تنگی نای: ناحیه بافت جوشگاه داخل نای بریده و برداشته میشود و دو طرف نای دوباره به هم وصل میشود. 

ب- تراکئومالاسی 

تراکئومالاسی وضعیتی است که در آن غضروف دیواره نای نرم شده و در نتیجه مسیر تنفسی شل و ضعیف میشود و تنفس را مشکل میکند. 

عوامل منجر به تراکئومالاسی 

تراکئومالاسی چند علت میتواند داشته باشد. برخی نوزادان با این اختلال متولد میشوند و برخی دیگر بعدا دچار این وضعیت میشوند. شایعترین عوامل تراکئومالاسی عبارتند از: 

• صدمه دیدن نای یا مری در اثر عمل جراحی یا درمانهای پزشکی دیگر 
• صدمه ناشی از تنفس طولانی مدت با لوله یا تراکئوستومی 
• عفونتهای مزمن مانند برونشیت 
• امفیزم 
• بیماری رفلاکس مری 
• استنشاق مواد محرک 
• پلی کندریت

علائم و نشانه های تراکئومالاسی 

• صداهای غیر طبیعی در تنفس 
• سرفه های مزمن یا گرفتگی صدا 
• مشکل بلع به خصوص در خوردن غذاهای جامد 
• عفونت مکرر دستگاه تنفسی 
• نفس نفس زدن 

روشهای درمان تراکئومالاسی 

در بسیاری از موارد این وضعیت به تدریج با سفت تر شدن نای، بهبود می یابد بدون این که درمانی نیاز باشد. با این حال کسانی که از عفونتهای تنفسی مکرر رنج میبرند، باید به دقت تحت نظر باشند. گزینه های درمانی برای کسانی که به درمان نیاز دارند عبارتند از: 

فیزیوتراپی سینه: درمان غیر تهاجمی که در آن ضربه های آهسته و ملایم به سینه وارد میشود تا مخاط را تجزیه کند و همچنین ورزشهای تنفس عمیق انجام میشود. 

دستگاه سی پَپ یا فشار مثبت مداوم مسیر تنفسی: در این روش با گذاشتن یک ماسک مخصوص روی صورت، فشار ملایم هوا به سمت دهان باعث باز نگه داشتن نای در حین تنفس میشود. 

استنت گذاری نای و نایژه: نای با یک استنت قابل بسط فلزی نازک که در مسیر تنفسی جایگذاری شده است، باز نگه داشته میشود. 

عمل جراحی برداشتن بخش صدمه دیده: پس از برداشتن بافت شل شده نای، دو سر آن دوباره به هم وصل میشوند و نای باز می ماند. 

تراکئوپلاستی: در این عمل جراحی، نای که شل و ضعیف شده، پشتیبانی میشود و از فروافتادن و بسته شدن آن هنگام تنفس جلوگیری میشود. در این عمل، یک صفحه مشبک پلاستیکی یا بافت اطراف، برای پشتیبانی استفاده میشود و کل طول محدوده ضعیف نای، به آن متصل میشود تا در طول تنفس دائم باز بماند. 

تراکئوستومی: در این روش، برشی در نای ایجاد میشود و سپس یک لوله برای تنفس به نای وصل میشود. 

بیماری نای چگونه تشخیص داده میشود؟

پزشک پس از معاینه فیزیکی و دریافت سابقه پزشکی، ممکن است آزمایشهایی را برایتان بنویسد تا مشخص شود آیا اختلالی در عملکرد نای به وجود آمده است یا خیر. 

برونکوسکوپی: در این روش، یک شلنگ نازک که در سر آن لامپ کوچکی تعبیه شده است وارد نای میشود تا پزشک بتواند داخل نای و نایژه را ببیند. در برنکوسکوپی، پزشک دقیق نای را بررسی میکند و ناهنجاری را مشاهده میکند و طول و گستردگی آن را متوجه میشود. 

عکس برداری سینه: برای بررسی وضعیت داخل سینه، سی تی اسکن ممکن است تجویز شود. سی تی اسکن از زوایای مختلف و عمقهای مختلف از بدن گرفته میشود تا جزئیات زیادی را آشکار کند به خصوص موارد تنگی نای یا تراکئومالاسی به خوبی در آن مشخص میشوند. برای اطمینان از این که رگهای خونی و اندامها به وضوح در اسکن دیده میشوند، ممکن است رنگ مخصوصی به نام ماده حاجب بلعیده یا به رگ تزریق شود و پس از آن عکس برداری صورت بگیرد. 

سی تی اسکن سه بعدی داینامیک از سینه: در این عکس برداری جزئیات بیشتری از تنگی نای به دست می آید. این روش غیر تهاجمی است و با دم و بازدم بیمار انجام میشود. 

تست عملکرد ریه ( اسپیرومتری): در این روش عملکرد و قدرت ریه ارزیابی میشود. در بیشتر موارد پس از این که در یک لوله که به یک دستگاه (اسپیرومتر ) متصل است با شدت دم و بازدم انجام میدهید، اسپیرومتر حجم هوایی را که میتوانید در ریه نگه دارید و سرعت تخلیه هوا را اندازه گیری میکند. این اندازه گیری ها با مقدار نرمال مقایسه میشود و در صورتی که مشکلی در ریه یا مجاری تنفسی وجود داشته باشد مشخص میشود. 

دکتر بهزاد رحمانی